Nyayakumudchandra Part 1

SR No.: 004326
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Publication Year: 1938
Total Pages: 598
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 14 MB

Page 186

36 विषयानुक्रमणिका सदसदाद्यनेकधात्मकवस्तुप्रतीतौ संशया सहकारिवशान्नित्यस्य कार्यकर्तृत्वे परिणामित्वमेव द्यनवकाशः समर्थितम् बलात् संशयापादनेतु सर्वत्र संशयप्रसङ्गः , नापि क्षणिकस्य क्रमयोगपद्याभ्यामर्थक्रियाकाभिननिमित्तनिबन्धनयोः सत्त्वासत्त्वयोः विरो- रित्वं पूर्वापरस्वभावत्यागोपादानविरहात् , धोऽपि न संभाव्यः ___ सकृदनेकशक्तिविकलत्वाच्च 375 उपलभ्यमानयोश्च सत्त्वासत्त्वयोर्न विरोधः " क्षणभङ्गवादः 375-389 कथमेकस्य सामान्यविशेषत्वम् , मेचकस्य (पूर्वपक्षः ) सत्त्वात् सर्वे क्षणिकाः 375 एकानेकस्वभावत्वं वा ? अक्षणिके क्रमयोगपद्याभ्यामर्थक्रिया न संभवति कथं वा एकस्य नरसिंहत्वम् उमेश्वरत्वं वा? , इत्यसत्त्वमक्षणिकस्य विरोधश्च सहानवस्थानलक्षणः, परस्परपरिहार सहकारिणोऽपि नित्यस्य उपकारं कुर्वन्ति न वा ? ,, स्थितिरूपः, बध्यघातकरूपो वा ? विरोधोऽयं धर्मयोः, धर्मर्मिणोवी ? कुर्वन्ति चेत् ; व्यतिरिक्तमव्यतिरिक्तं वा ? ,, भावेभ्यो भिन्नो विरोधः, अभिन्नो वा ? उत्पादिताशेषकार्यग्रामस्य नित्यस्य तत्स्वभावो " विरोधस्य अभावरूपत्वे सामान्यविशेषभावानु निवर्त्तते, न वा ? पपत्तिः 371 कृतकत्वाच क्षणिकत्वं भावानाम् गुणादिरूपत्वे गुणादिविशेषणत्वानुपपत्तिः भावाः उत्पद्यमाना विनश्वरस्वभावा एवोत्पद्यन्ते इति कृतकत्वानित्यत्वयोस्तादात्म्यम् , षट्पदार्थव्यतिरिक्तत्वे द्रव्यादौ सम्बद्धस्य विशे नश्वरस्य प्रतिक्षणमनाशे कालान्तरेऽपि नाशाभावः ,, षणत्वम् , असम्बद्धस्य वा ? सम्बन्धोऽपि संयोगेन, समवायेन, विशेषण शतसहस्रक्षणस्थितिस्वभावः द्वितीयादिक्षणे भावेन वा ? तथैवास्ते, न वा ? वैयधिकरण्यसंकरव्यतिकरादिदोषाणां परिहारः , अनेकक्षणस्थायित्वरूपमक्षणिकत्वं प्रतिपत्तुक्रमाऽक्रमभेदेन द्विविधः अनेकान्तः 372 मशक्यम् विनाशहेतुः विनश्वरं नाशयति,अविनश्चरं वा ? 377 एकरूपत्वे चात्मनः बन्धमोक्षाद्यभावः भावाद् भिन्नो नाशः, अभिन्नो वा हेतुतः स्यात् ? ,, न केवलं साक्षात्करणाभाव एव एकान्तस्य किन्तु अर्थक्रियाभावोऽपि तत्र भिन्नश्चेत् ;भावसमकाले, प्राकाले, उत्तरकाले वा?,, 8 कारिकार्थः 372 मुद्गरादिभिः भङ्गुरत्वं तदवस्थितस्य विधीयते, विनष्टस्य वा ? 378 नित्यक्षणिकपक्षयोः क्रमाक्रमाभ्यामर्थक्रिया मुद्गरादीनां विसदृशसन्तानोत्पत्ती व्यापारः कारित्वाभावः 372 न घटविनाशे नित्ये अर्थक्रियाभावसमर्थनम् 372-74 विनाशं प्रत्यन्यानपेक्षणाद् विनश्वराः भावाः अर्थक्रिया क्रमयोगपद्याभ्यां व्याप्ता 372 प्रत्यक्षेण क्षणिकताग्रहणमेव भवति नित्यस्य न क्रमेण कार्यकर्तृत्वम् ( उत्तरपक्षः) सत्तासम्बन्धरूपं सत्त्वं सहकारिक्रमादपि न क्रमेण कार्यकर्तृता 373 भागासिद्धम् पौर्वमन्येन स्वभावेन तत् तजनयति पाश्चात्यञ्चा प्रमाणविषयत्वरूपं सत्त्वं प्रतिपदार्थ भिद्यते न वा ? ,, न्येन; तदातत्स्वभावद्वयं ततः भिन्नमभिन्नं वा?,, अर्थक्रियाकारित्वरूपं सत्त्वम् असिद्धविरुद्धानापि यौगपद्येन नित्यस्य कार्यकर्तृत्वम् , नैकान्तिककालात्ययादिदोषदुष्टम् सर्वदा तत्कारित्वस्वभावता, कदाचिद्वा? 374 क्षणिकोऽर्थः न क्रमेण कार्यकारी, देशकालकृततदुत्पत्तिसमये असमर्थस्वभावं त्यजति, नवा ?, | क्रमाऽसंभवात् पदम "