Nyayakumudchandra Part 1

SR No.: 004326
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Publication Year: 1938
Total Pages: 598
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 14 MB

Page 164

विषयानुक्रमणिका कारकत्वात् प्राप्यकारि चक्षुः 77 ‘कारकत्वात् / इति हेतुरपि अनैकान्तिकः 82 अत्यासन्नार्थाप्रकाशकत्वं तु साध्यसमम् , अत्यासन्नार्थाप्रकाशकत्वं प्रसङ्गसाधनरूपम् , ( उत्तरपक्षः ) 'बहिरर्थग्रहणाभिमुख्यम् , बहि- श्रोत्रस्य अप्राप्यकारित्वसमर्थनम् 83-86 देशावस्थायित्वम् , बहिःकारणप्रभवस्त्रम् , (पूर्वपक्षः ) श्रोत्रस्य प्राप्यकारित्वे शब्दे इन्द्रियस्वरूपातीतत्वम् , मनोऽन्यत्वं वा ?' दूरनिकटादिव्यवहाराभावः 83 . इति विकल्पैः बाह्येन्द्रियत्वस्य खण्डनम् 77 असन्निकृष्टत्वेऽपि तीव्रतया शब्देन श्रोत्राभिघामनोव्यवच्छेदार्थ बाह्यविशेषणमयुक्तम् तोऽपि घटते गोलकरूपस्य चक्षुषः प्राप्यकारित्वं प्रत्यक्ष (उत्तरपक्षः) शब्दस्यासनिकृष्टत्वं प्रत्यक्षबाधितम् ,, विरुद्धम् सनिकृष्टस्य ग्रहणेऽपि गन्धादिवत् दूरादिव्य- . रश्मीनां प्रत्यक्षतोऽप्रसिद्धिः वहारोऽपि सुघटः गोलकस्य रश्मिवत्त्वे प्रत्यक्षबाधा दूरादिप्रत्ययग्राह्यत्वं साकारज्ञानापेक्षया निराकारअनुद्भूतरूपस्पर्शस्य तेजोद्रव्यत्वासिद्धिः - , ज्ञानापेक्षया वा ? शब्दस्य दूरादिस्वभावत्वं स्वरूपतः, दूरादिकाररश्मिवत्त्वे चक्षुषः पदार्थप्रकाशे आलोकापेक्षाभावः, णप्रभवत्वात् , दूरादिदेशादागतत्वात् , दूरा- .. रश्मिवत्त्वे स्वसम्बद्धस्य अञ्जनादेः प्रकाशकत्वम् , दिदेशे स्थितत्वाद्वा ? अञ्जनादिना गोलकरूपस्य रश्मिरूपस्य शक्ति प्रतिवाते शब्दस्याश्रवणं प्रतिवातेन श्रोत्राभिघातात् , रूपस्य वा चक्षुषः सम्बन्धोऽस्त्येव शब्दस्य नाशितत्वाद्वा ? तमःप्रकाशकत्वान्न तेजसं चक्षः . अप्राप्तस्य अभिघाते रूपादिदृष्टान्तो विषमः / रूपादीनां मध्ये रूपस्यैव प्रकाशकत्वं चन्द्रा देशापेक्षया दूरत्वं शब्दस्य देशग्रहणे सति, दिनाऽनैकान्तिकम् असति वा ? 'करणत्वे सति' 'द्रव्यत्वे सति' इति च विशे दूरदेशादिसन्देहात् सिद्धं प्राप्तशब्दस्य ग्रहणम् 86 षणेऽपि अनैकान्तिकता श्रोत्रविकारस्य वाधिर्यादेः दर्शनादपि शब्दस्य विषयस्य चक्षुर्देशे आगमनं प्रतीतिविरुद्धम् , प्राप्तिः सिद्धा चक्षुषः विषयदेशे गमनं प्रत्यक्षानुमानविरुद्धम् , सर्वज्ञत्ववादः / 86-97 संयुक्तसमवायादादित्यादिरूपवत् तत्कर्मणोऽपि (पूर्वपक्षः) रूपादिगोचरचारितया न प्रत्यक्षात् ज्ञानापत्तिः सर्वज्ञसिद्धिः प्राप्यकारित्वे चक्षुषः काचाभ्रस्फटिकादिव्यव स्वभावकार्यलिंगाभावान्नानुमानादपि तत्सिद्धिः , हितार्थानुपलब्धिः नित्यादनित्याद्वा आगमादपि न तत्सिद्धिः 87 सन्निकर्षादर्थप्रतीतौ न शरीरापेक्षया दूरनिक उपमानादर्थापत्तेर्वा न तत्सिद्धिः टादिव्यवहारः सुघटः 81 बुद्धादीनां वेदादसंभवः धर्माद्युपदेशः व्यामोहप्राप्यकारित्वे संशयविपर्ययानुपपत्तिः पूर्वक एव अप्राप्यकारित्वेऽपि योग्यतया प्रतिनियतार्थ मन्वादीनां सम्यगुपदेशः वेदमूलत्वात् . ,, प्रकाशकत्वम् सर्वज्ञः समस्तं वस्तु स्वेन स्वेन रूपेण जानाति, जनतिलकादिदृष्टान्तेन अप्राप्यकारित्वसमर्थनम् ,, वर्तमानतया वा ? 84 उपमानादापतवान तात्साद्ध ..