Mahabharat Samhita Part 04

SR No.: 004324
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1975
Total Pages: 846
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 313

14. 38. 51] आश्वमेधिकपर्व [ 14. 39. 24 39 गुणान्स भुते न गुणैः स भुज्यते // 51 / अध्वगाः परितप्येरंस्तृष्णार्ता दुःखभागिनः // 13 इति श्रीमहाभारते आश्वमेधिकपर्वणि आदित्यः सत्त्वमुद्दिष्टं कुचोरास्तु यथा तमः / अष्टात्रिंशोऽध्यायः // 38 // परितापोऽध्वगानां च राजसो गुण उच्यते // 14 प्राकाश्यं सत्त्वमादित्ये संतापो राजसो गुणः / ब्रह्मोवाच / उपप्लवस्तु विज्ञेयस्तामसस्तस्य पर्वसु // 15 नैव शक्या गुणा वक्तुं पृथक्त्वेनेह सर्वशः। एवं ज्योतिःषु सर्वेषु विवर्तन्ते गुणास्त्रयः / अविच्छिन्नानि दृश्यन्ते रजः सत्त्वं तमस्तथा // 1 पर्यायेण च वर्तन्ते तत्र तत्र तथा तथा // 16 अन्योन्यमनुषजन्ते अन्योन्यं चानुजीविनः / स्थावरेषु च भूतेषु तिर्यग्भावगतं तमः / अन्योन्यापाश्रयाः सर्वे तथान्योन्यानुवर्तिनः // 2 राजसास्तु विवर्तन्ते स्नेहभावस्तु सात्त्विकः // 17 यावत्सत्त्वं तमस्तावद्वर्तते नात्र संशयः / अहस्त्रिधा तु विज्ञेयं त्रिधा रात्रिविधीयते / यावत्तमश्च सत्त्वं च रजस्तावदिहोच्यते // 3 मासार्धमासवर्षाणि ऋतवः संधयस्तथा // 18 संहत्य कुर्वते यात्रां सहिताः संघचारिणः / त्रिधा दानानि दीयन्ते त्रिधा यज्ञः प्रवर्तते / संघातवृत्तयो ह्येते वर्तन्ते हेत्वहेतुभिः // 4 त्रिधा लोकास्त्रिधा वेदानिधा विद्यात्रिधा गतिः / उद्रेकव्यतिरेकाणां तेषामन्योन्यवर्तिनाम् / / भूतं भव्यं भविष्यच्च धर्मोऽर्थः काम इत्यपि / वर्तते तद्यथान्यूनं व्यतिरिक्तं च सर्वशः / / 5 प्राणापानावुदानश्चाप्येत एव त्रयो गुणाः // 20 व्यतिरिक्तं तमो यत्र तिर्यग्भावगतं भवेत् / यत्किंचिदिह वै लोके सर्वमेष्वेव तत्रिषु / अल्पं तत्र रजो ज्ञेयं सत्त्वं चाल्पतरं ततः॥ 6 त्रयो गुणाः प्रवर्तन्ते अव्यक्ता नित्यमेव तु / उद्रिक्तं च रजो यत्र मध्यस्रोतोगतं भवेत् / सत्त्वं रजस्तमश्चैव गुणसर्गः सनातनः // 21 अल्पं तत्र तमो ज्ञेयं सत्त्वं चाल्पतरं ततः // 7 तमोऽव्यक्तं शिवं नित्यमजं योनिः सनातनः / उद्विक्तं च यदा सत्त्वमूर्ध्वस्रोतोगतं भवेत् / प्रकृतिर्विकारः प्रलयः प्रधान प्रभवाप्ययौ // 22 अल्पं तत्र रजो ज्ञेयं तमश्चाल्पतरं ततः // 8 अनुद्रिक्तमनूनं च ह्यकम्पमचलं ध्रुवम् / सत्वं वैकारिकं योनिरिन्द्रियाणां प्रकाशिका। सदसञ्चैव तत्सर्वमव्यक्तं त्रिगुणं स्मृतम् / न हि सत्त्वात्परो भावः कश्चिदन्यो विधीयते // 9 / ज्ञेयानि नामधेयानि नरैरध्यात्मचिन्तकैः / / 23 अवं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः / अव्यक्तनामानि गुणांश्च तत्त्वतो जघन्यगुणसंयुक्ता यान्त्यधस्तामसा जनाः // 10 यो वेद सर्वाणि गतीश्च केवलाः / तमः शूद्रे रजः क्षत्रे ब्राह्मणे सत्त्वमुत्तमम् / विमुक्तदेहः प्रविभागतत्त्वविइत्येव त्रिषु वर्णेषु विवर्तन्ते गुणास्त्रयः॥ 11 त्स मुच्यते सर्वगुणैर्निरामयः // 24 दूरादपि हि दृश्यन्ते सहिताः संघचारिणः / / इति श्रीमहाभारते आश्वमेधिकपर्वणि तमः सत्त्वं रजश्चैव पृथक्त्वं नानुशुश्रुम // 12 एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 39 // रट्वा चादित्यमुद्यन्तं कुचोराणां भयं भवेत् / म. भा. 350 -2793 -