________________ 13. 10. 31] महाभारते [13. 10. 54 . अथ दीर्घस्य कालस्य स तप्यशूद्रतापसः / मीष्म उवाच / वने पञ्चत्वमगमत्सुकृतेन च तेन वै / बाढमित्येव तं राजा प्रत्युवाच युधिष्ठिर / अजायत महाराज राजवंशे महाद्युतिः // 31 यदि ज्ञास्यामि वक्ष्यामि अजानन्न तु संवदे // 4 // तथैव स ऋषिस्तात कालधर्ममवाप्य ह। पुरोहित उवाच / पुरोहितकुले विप्र आजातो भरतर्षभ / / 32 पुण्याहवाचने नित्यं धर्मकृत्येषु चासकृत् / एवं तौ तत्र संभूतावुभौ शूद्रमुनी तदा / क्रमेण वर्धितौ चापि विद्यासु कुशलावुभौ // 33 शान्तिहोमेषु च सदा किं त्वं हससि वीक्ष्य माम् // अथर्ववेदे वेदे च बभूवर्षिः सुनिश्चितः / सव्रीडं वै भवति हि मनो मे हसता त्वया / कामया शापितो राजन्नान्यथा वक्तुमर्हसि // 45 कल्पप्रयोगे चोत्पन्ने ज्योतिषे च परं गतः। भाव्यं हि कारणेनात्र न ते हास्यमकारणम् / सख्ये चापि परा प्रीतिस्तयोश्चापि व्यवर्धत // 34 कौतूहलं मे सुभृशं तत्त्वेन कथयस्व मे // 46 पितर्युपरते चापि कृतशौचः स भारत / अभिषिक्तः प्रकृतिभी राजपुत्रः स पार्थिव / राजोवाच / अभिषिक्तेन स ऋषिरभिषिक्तः पुरोहितः // 35 एवमुक्ते त्वया विप्र यदवाच्यं भवेदपि / स तं पुरोधाय सुखमवसद्भरतर्षभ / अवश्यमेव वक्तव्यं शृणुष्वैकमना द्विज // 47 राज्यं शशास धर्मेण प्रजाश्च परिपालयन् // 36 पूर्वदेहे यथा वृत्तं तन्निबोध द्विजोत्तम / . पुण्याहवाचने नित्यं धर्मकार्येषु चासकृत् / जातिं स्मराम्यहं ब्रह्मन्नवधानेन मे शृणु // 48 उत्स्मयन्प्राहसञ्चापि दृष्ट्वा राजा पुरोहितम् / शूद्रोऽहमभवं पूर्व तापसो भृशसंयुतः / एवं स बहुशो राजन्पुरोधसमुपाहसत् / / 37 ऋषिरुप्रतपास्त्वं च तदाभूर्द्विजसत्तम // 49 लक्षयित्वा पुरोधास्तु बहुशस्तं नराधिपम् / प्रीयता हि तदा ब्रह्मन्ममानुग्रहबुद्धिना / उत्स्मयन्तं च सततं दृष्ट्वासौ मन्युमानभूत् // 38 पितृकार्ये त्वया पूर्वमुपदेशः कृतोऽनघ / अथ शून्ये पुरोधास्तु सह राज्ञा समार्गतः। बृस्यां दर्भेषु हव्ये च कव्ये च मुनिसत्तम / / 5. कथाभिरनुकूलाभी राजानमभिरामयत् // 39 एतेन कर्मदोषेण पुरोधास्त्वमजायथाः / ततोऽब्रवीन्नरेन्द्रं स पुरोधा भरतर्षभ / अहं राजा च विप्रेन्द्र पश्य कालस्य पर्ययम् / वरमिच्छाम्यहं त्वेकं त्वया दत्तं महाद्युते // 40 / मत्कृते युपदेशेन त्वया प्राप्तमिदं फलम् // 51 राजोवाच / एतस्मात्कारणाद्ब्रह्मन्प्रहसे त्वां द्विजोत्तम / वराणां ते शतं दद्यां किमुतैकं द्विजोत्तम / न त्वां परिभवन्ब्रह्मन्प्रहसामि गुरुभवान् // 52 स्नेहाच्च बहुमानाच्च नास्त्यदेयं हि मे तव // 41 विपर्ययेण मे मन्युस्तेन संतप्यते मनः / पुरोहित उवाच / जातिं स्मराम्यहं तुभ्यमतस्त्वां प्रहसामि वै // 53 एकं वै वरमिच्छामि यदि तुष्टोऽसि पार्थिव / एवं तवोग्रं हि तप उपदेशेन नाशितम् / यद्ददासि महाराज सत्यं तद्वद मानृतम् // 42 / पुरोहितत्वमुत्सृज्य यतस्व त्वं पुनर्भवे // 54 - 2510 -