________________ 13. 10. 55] अनुशासनपर्व [18. 11.6 %3 इतस्त्वमधमामन्यां मा योनि प्राप्स्यसे द्विज / स चोपदेशः कर्तव्यो येन धर्ममवाप्नुयात् // 69 गृह्यतां द्रविणं विप्र पूतात्मा भव सत्तम / / 55 एतत्ते सर्वमाख्यातमुपदेशे कृते सति / भीष्म उवाच / महान्क्लेशो हि भवति तस्मान्नोपदिशेत्कचित् // 70 ततो विसृष्टो राज्ञा तु विप्रो दानान्यनेकशः / इति श्रीमहाभारते अनुशासनपर्वणि ब्राह्मणेभ्यो ददौ वित्तं भूमिं ग्रामांश्च सर्वशः // 56 दशमोऽध्यायः // 10 // कृच्छ्राणि चीर्वा च ततो यथोक्तानि द्विजोत्तमः / तीर्थानि चाभिगत्वा वै दानानि विविधानि च // 57 दत्त्वा गाश्चैव विप्राणां पूतात्मा सोऽभवहिजः / युधिष्ठिर उवाच / तमेव चाश्रमं गत्वा चचार विपुलं तपः / / 58 कीदृशे पुरुषे तात स्त्रीषु वा भरतर्षभ / ततः सिद्धिं परां प्राप्तो ब्राह्मणो राजसत्तम। श्रीः पद्मा वसते नित्यं तन्मे ब्रूहि पितामह // 1 संमतश्चाभवत्तेषामाश्रमेऽऽश्रमवासिनाम् // 59 भीष्म उवाच एवं प्राप्तो महत्कृच्छ्रमृषिः स नृपसत्तम / अत्र ते वर्तयिष्यामि यथादृष्टं यथाश्रुतम् / ब्राह्मणेन न वक्तव्यं तस्माद्वर्णावरे जने // 60 रुक्मिणी देवकीपुत्रसंनिधौ पर्यपृच्छत // 2 वर्जयेदुपदेशं च सदैव ब्राह्मणो नृप / नारायणस्याङ्कगतां ज्वलन्ती उपदेशं हि कुर्वाणो द्विजः कृच्छ्रमवाप्नुयात् / / 61 दृष्ट्या श्रियं पद्मसमानवक्ताम् / एषितव्यं सदा वाचा नृपेण द्विजसत्तमात्।। कौतूहलाद्विस्मितचारुनेत्रा न प्रवक्तव्यमिह हि किंचिद्वर्णावरे जने // 62 पप्रच्छ माता मकरध्वजस्य / / 3 प्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्यास्त्रयो वर्णा द्विजातयः / कानीह भूतान्युपसेवसे त्वं एतेषु कथयनराजन्ब्राह्मणो न प्रदुष्यति / / 63 संतिष्ठती कानि न सेवसे त्वम् / तस्मात्सद्भिर्न वक्तव्यं कस्यचित्ििचदप्रतः / तानि त्रिलोकेश्वरभूतकान्ते सूक्ष्मा गतिर्हि धर्मस्य दुर्जेया ह्यकृतात्मभिः // 64 ___ तत्त्वेन मे ब्रूहि महर्षिकन्ये // 4 तस्मान्मौनानि मुनयो दीक्षां कुर्वन्ति चाहताः। एवं तदा श्रीरभिभाष्यमाणा . दुरुक्तस्य भयाद्राजन्नानुभाषन्ति किंचन // 65 देव्या समक्षं गरुडध्वजस्य / धार्मिका गुणसंपन्नाः सत्यार्जवपरायणाः / उवाच वाक्यं मधुराभिधानं दुरुक्तवाचाभिहताः प्राप्नुवन्तीह दुष्कृतम् // 66 मनोहरं चन्द्रमुखी प्रसन्ना // 5 उपदेशो न कर्तव्यः कदाचिदपि कस्यचित् / / वसामि सत्ये सुभगे प्रगल्भे उपदेशाद्धि तत्पापं ब्राह्मणः समवाप्नुयात् // 67 दक्षे नरे कर्मणि वर्तमाने। विमृश्य तस्मात्प्राज्ञेन वक्तव्यं धर्ममिच्छता। नाकर्मशीले पुरुषे वसामि सत्यानृतेन हि कृत उपदेशो हिनस्ति वै // 68 न नास्तिके सांकरिके कृतघ्ने / वक्तव्यमिह पृष्टेन विनिश्चित्य विपर्ययम् / / न भिन्नवृत्ते न नृशंसवृत्ते - 2511 -