Mahabharat Samhita Part 04

SR No.: 004324
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1975
Total Pages: 846
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 295

14. 20. 1) आश्वमेधिकपर्व [14. 20. 27 तत एव प्रवर्तन्ते तमेव प्रविशन्ति च / वासुदेव उवाच / समानव्यानयोर्मध्ये प्राणापानौ विचेरतुः // 15 अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् / तस्मिन्सुप्ते प्रलीयेते समानो व्यान एव च / दंपत्योः पार्थ संवादमभयं नाम नामतः // 1 अपानप्राणयोर्मध्ये उदानो व्याप्य तिष्ठति / ब्राह्मणी ब्राह्मणं कंचिज्ज्ञानविज्ञानपारगम् / तस्माच्छयानं पुरुषं प्राणापानौ न मुञ्चतः // 16 दृष्ट्वा विविक्त आसीनं भार्या भर्तारमब्रवीत् // 2 प्राणानायम्यते येन तमुदानं प्रचक्षते / कं नु लोकं गमिष्यामि त्वामहं पतिमाश्रिता। तस्मात्तपो व्यवस्यन्ति तद्भवं ब्रह्मवादिनः // 17 न्यस्तकर्माणमासीनं कीनाशमविचक्षणम् // 3 तेषामन्योन्यभक्षाणां सर्वेषां देहचारिणाम् / भार्याः पतिकृताल्लोकानाप्नुवन्तीति नः श्रुतम् / अग्निर्वैश्वानरो मध्ये सप्तधा विहितोऽन्तरा // 18 त्वामहं पतिमासाद्य कां गमिष्यामि वै गतिम् // 4 घ्राणं जिह्वा च चक्षुश्च त्वक्च श्रोत्रं च पञ्चमम् / एवमुक्तः स शान्तात्मा तामुवाच हसन्निव / / मनो बुद्धिश्च सप्तैता जिह्वा वैश्वानरार्चिषः // 19 सुभगे नाभ्यसूयामि वाक्यस्यास्य तवानघे // 5 घेयं पेयं च दृश्यं च स्पृश्यं श्रव्यं तथैव च / प्राह्यं दृश्यं च श्राव्यं च यदिदं कर्म विद्यते / एतदेव व्यवस्यन्ति कर्म कर्मेति कर्मिणः // 6 मन्तव्यमथ बोद्धव्यं ताः सप्त समिधो मम // 20 मोहमेव नियच्छन्ति कर्मणा ज्ञानवर्जिताः / घ्राता भक्षयिता द्रष्टा स्प्रष्टा श्रोता च पञ्चमः / भैष्कम्यं न च लोकेऽस्मिन्मौर्तमित्युपलभ्यते // 7 मन्ता बोद्धा च सप्तैते भवन्ति परमर्विजः // 21 कर्मणा मनसा वाचा शुभं वा यदि वाशुभम् / घेये पेये च दृश्ये च स्पृश्ये श्रव्ये तथैव च / जन्मादिमूर्तिभेदानां कर्म भूतेषु वर्तते // 8 हवींष्यग्निषु होतारः सप्तधा सप्त सप्तसु / रक्षोभिर्वध्यमानेषु दृश्यद्रव्येषु कर्मसु।। सम्यक्प्रक्षिप्य विद्वांसो जनयन्ति स्वयोनिषु // 22 आत्मस्थमात्मना तेन दृष्टमायतनं मया // 9 पृथिवी वायुराकाशमापो ज्योतिश्च पश्चमम् / यत्र तद्ब्रह्म निर्द्वद्वं यत्र सोमः सहाग्निना / मनो बुद्धिश्च सप्तैते योनिरित्येव शब्दिताः // 23 व्यवायं कुरुते नित्यं धीरो भूतानि धारयन् // 10 हविर्भूता गुणाः सर्वे प्रविशन्त्यग्निजं मुखम् / यत्र ब्रह्मादयो युक्तास्तदक्षरमुपासते / अन्तर्वासमुषित्वा च जायन्ते स्वासु योनिषु / विद्वांसः सुव्रता यत्र शान्तात्मानो जितेन्द्रियाः / / तत्रैव च निरुध्यन्ते प्रलये भूतभावने // 24 घ्राणेन न तदायं न तदाधं च जिह्वया / ततः संजायते गन्धस्ततः संजायते रसः / स्पर्शेन च न तत्स्पृश्यं मनसा त्वेव गम्यते // 12 चक्षुषा न विषह्यं च यत्किचिच्छ्रवणात्परम् / ततः संजायते रूपं ततः स्पर्शोऽभिजायते / / 25 अगन्धमरसस्पर्शमरूपाशब्दमव्ययम् // 13 ततः संजायते शब्दः संशयस्तत्र जायते / यतः प्रवर्तते तत्रं यत्र च प्रतितिष्ठति / ततः संजायते निष्ठा जन्मैतत्सप्तधा विदुः // 26 प्राणोऽपानः समानश्च व्यानश्चोदान एव च // 14 / अनेनैव प्रकारेण प्रगृहीतं पुरातनैः / -2775 -