Mahabharat Samhita Part 03

SR No.: 004323
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1974
Total Pages: 864
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 757

12. 290. 13 ] शान्तिपर्व [12.290. 42 ज्ञानयोगे च ये दोषा गुणा योगे च ये नृप / / प्रजापतीनृषींश्चैव मार्गाश्च सुबहून्वरान् / सांख्यज्ञाने च ये दोषास्तथैव च गुणा नृप / / 13 सप्तर्षीश्च बहूज्ञात्वा राजर्षीश्च परंतप // 28 सत्त्वं दशगुणं ज्ञात्वा रजो नवगुणं तथा / सुरषीन्महतश्चान्यान्महर्षीन्सूर्यसंनिभान् / तमश्चाष्टगुणं ज्ञात्वा बुद्धिं सप्तगुणां तथा // 14 ऐश्वर्याच्याविताज्ञात्वा कालेन महता नृप // 29 षड्गुणं च नभो ज्ञात्वा मनः पञ्चगुणं तथा।। महतां भूतसंघानां श्रुत्वा नाशं च पार्थिव / बुद्धिं चतुर्गुणां ज्ञात्वा तमश्च त्रिगुणं महत् / / 15 गतिं चाप्यशुभां ज्ञात्वा नृपते पापकर्मणाम् // 30 द्विगुणं च रजो ज्ञात्वा सत्त्वमेकगुणं पुनः। . वैतरण्यां च यदुःखं पतितानां यमक्षये / मार्ग विज्ञाय तत्त्वेन प्रलये प्रेक्षणं तथा // 16 योनीषु च विचित्रासु संसारानशुभांस्तथा // 31 ज्ञानविज्ञानसंपन्नाः कारणैर्भाविताः शुभैः / / जठरे चाशुभे वासं शोणितोदकभाजने / प्राप्नुवन्ति शुभं मोक्षं सूक्ष्मा इव नभः परम् / / 17 श्लेष्ममूत्रपूरीषे च तीव्रगन्धसमन्विते // 32 रूपेण दृष्टिं संयुक्तां घ्राणं गन्धगुणेन च / शुक्रशोणितसंघाते मज्जास्नायुपरिग्रहे / शब्दे सक्तं तथा श्रोत्रं जिह्वां रसगुणेषु च // 18 / सिराशतसमाकीर्णे नवद्वारे पुरेऽशुचौ // 33 तनुं स्पर्श तथा सक्तां वायु नभसि चाश्रितम् / विज्ञायाहितमात्मानं योगांश्च विविधान्नृप / मोहं तमसि संसक्तं लोभमर्थेषु संश्रितम् / / 19 तामसानां च जन्तूनां रमणीयावृतात्मनाम् // 34 विष्णुं क्रान्ते बले शक्र कोष्ठे सक्तं तथानलम् / सात्त्विकानां च जन्तूनां कुत्सितं भरतर्षभ / अप्सु देवीं तथा सक्तामपस्तेजसि चाश्रिताः // 20 गर्हितं महतामर्थे सांख्यानां विदितात्मनाम् // 35 तेजो वायौ तु संसक्तं वायु नभसि चाश्रितम् / उपप्लवांस्तथा घोराशशिनस्तेजसस्तथा / नभो महति संयुक्तं महदद्रौच संश्रितम // 21 ताराणां पतनं दृष्ट्वा नक्षत्राणां च पर्ययम् // 36 बुद्धि तमसि संसक्तां तमो रजसि चाश्रितम् / द्वंद्वानां विप्रयोगं च विज्ञाय कृपणं नृप / रजः सत्त्वे तथा सक्तं सत्त्वं सक्तं तथात्मनि // 22 / अन्योन्यभक्षणं दृष्ट्वा भूतानामपि चाशुभम् // 37 सक्तमात्मानमीशे च देवे नारायणे तथा / बाल्ये मोहं च विज्ञाय क्षयं देहस्य चाशुभम् / देवं मोक्षे च संसक्तं मोक्षं सक्तं तु न कचित् // रागे मोहे च संप्राप्ते कचित्सत्त्वं समाश्रितम् // 38 ज्ञात्वा सत्त्वयुतं देहं वृतं षोडशभिर्गुणैः / सहस्रेषु नरः कश्चिन्मोक्षबुद्धिं समाश्रितः / स्वभावं चेतनां चैव ज्ञात्वा वै देहमाश्रिते // 24 दुर्लभत्वं च मोक्षस्य विज्ञाय श्रुतिपूर्वकम् // 39 मध्यस्थमेकमात्मानं पापं यस्मिन्न विद्यते। बहुमानमलब्धेषु लब्धे मध्यस्थतां पुनः / द्वितीयं कर्म विज्ञाय नृपते विषयैषिणाम् // 25 विषयाणां च दौरात्म्यं विज्ञाय नृपते पुनः॥४० इन्द्रियाणीन्द्रियार्थांश्च सर्वानात्मनि संश्रितान् / गतासूनां च कौन्तेय देहान्दृष्ट्वा तथाशुभान् / प्राणापानौ समानं च व्यानोदानौ च तत्त्वतः // वासं कुलेषु जन्तूनां दुःखं विज्ञाय भारत // 41 अवाक्चैवानिलं ज्ञात्वा प्रवहं चानिलं पुनः / ब्रह्मनानां गतिं ज्ञात्वा पतितानां सुदारुणाम् / सप्त वातांस्तथा शेषान्सप्तधा विधिवत्पुनः // 27 / सुरापाने च सक्तानां ब्राह्मणानां दुरात्मनाम् / म. भा. 299 - 2385 -