________________ 12. 289. 24 ] शान्तिपर्व [12. 289. 52 विशन्ति चावशाः पार्थ योगा योगबलान्विताः। / नाभ्यां कण्ठे च शीर्षे च हृदि वक्षसि पार्श्वयोः / प्रजापतीनृषीन्देवान्महाभूतानि चेश्वराः // 24 दर्शने स्पर्शने चापि घ्राणे चामितविक्रम // 39 न यमो नान्तकः क्रुद्धो न मृत्युीमविक्रमः / स्थानेष्वेतेषु यो योगी महाव्रतसमाहितः / ईशते नृपते सर्वे योगस्यामिततेजसः / / 25 आत्मना सूक्ष्ममात्मानं युङ्क्ते सम्यग्विशां पते॥४० आत्मनां च सहस्राणि बहूनि भरतर्षभ / स शीघ्रममलप्रज्ञः कर्म दग्ध्वा शुभाशुभम् / योगः कुर्याद्वलं प्राप्य तैश्च सर्वैर्महीं चरेत् / / 26 उत्तमं योगमास्थाय यदीच्छति विमुच्यते // 41 प्राप्नुयाद्विषयांश्चैव पुनश्चोमं तपश्चरेत् / युधिष्ठिर उवाच। संक्षिपेच पुनः पार्थ सूर्यस्तेजोगुणानिव // 27 आहारान्कीदृशान्कृत्वा कानि जित्वा च भारत / बलस्थस्य हि योगस्य बन्धनेशस्य पार्थिव / . योगी बलमवाप्नोति तद्भवान्वक्तुमर्हति // 42 विमोक्षप्रभविष्णुत्वमुपपन्नमसंशयम् // 28 भीष्म उवाच / बलानि योगे प्रोक्तानि मयैतानि विशां पते / कणानां भक्षणे युक्तः पिण्याकस्य च भक्षणे / निदर्शनार्थं सूक्ष्माणि वक्ष्यामि च पुनस्तव / / 29 / स्नेहानां वर्जने युक्तो योगी बलमवाप्नुयात् // 43 आत्मनश्च समाधाने धारणां प्रति चाभिभो।। भुञ्जानो यावकं रूक्षं दीर्घकालमरिंदम / निदर्शनानि सूक्ष्माणि शृणु मे भरतर्षभ / 30 एकारामो विशुद्धात्मा योगी बलमवाप्नुयात् // 44 अप्रमत्तो यथा धन्वी लक्ष्यं हन्ति समाहितः।। पक्षान्मासानृतूंश्चित्रान्संचरंश्च गुहास्तथा / युक्तः सम्यक्तथा योगी मोक्षं प्राप्नोत्यसंशयम् // 31 अपः पीत्वा पयोमिश्रा योगी बलमवाप्नुयात् // 45 स्नेहपूर्णे यथा पात्रे मन आधाय निश्चलम् / अखण्डमपि वा मासं सततं मनुजेश्वर / पुरुषो यत्त आरोहेत्सोपानं युक्तमानसः // 32 उपोष्य सम्यक्शुद्धात्मा योगी बलमवाप्नुयात् // 46 युक्त्वा तथायमात्मानं योगः पार्थिव निश्चलम् / कामं जित्वा तथा क्रोधं शीतोष्णे वर्षमेव च / करोत्यमलमात्मानं भास्करोपमदर्शनम् // 33 भयं निद्रां तथा श्वासं पौरुषं विषयांस्तथा // 47 यथा च नावं कौन्तेय कर्णधारः समाहितः / अरतिं दुर्जयां चैव घोरां तृष्णां च पार्थिव / महार्णवगतां शीघ्रं नयेत्पार्थिव पत्तनम् // 34 स्पर्शान्सांस्तथा तन्द्रीं दुर्जयां नृपसत्तम / / 48 तद्वदात्मसमाधानं युक्त्वा योगेन तत्त्ववित् / दीपयन्ति महात्मानः सूक्ष्ममात्मानमात्मना / दुर्गमं स्थानमाप्नोति हित्वा देहमिमं नृप / / 35 वीतरागा महाप्राज्ञा ध्यानाध्ययनसंपदा / / 49 सारथिश्च यथा युक्त्या सदश्वान्सुसमाहितः / दुर्गस्त्वेष मतः पन्था ब्राह्मणानां विपश्चिताम् / देशमिष्टं नयत्याशु धन्विनं पुरुषर्षभ // 36 न कश्चिद्रजति ह्यस्मिन्क्षेमेण भरतर्षभ / 50 तथैव नृपते योगी धारणासु समाहितः / यथा कश्चिद्वनं घोरं बहुसर्पसरीसृपम् / प्राप्नोत्याशु परं स्थानं लक्षं मुक्त इवाशुगः // 37 श्वभ्रवत्तोयहीनं च दुर्गमं बहुकण्टकम् // 51 आवेश्यात्मनि चात्मानं योगी तिष्ठति योऽचलः / अभक्तमटवीप्रायं दावदग्धमहीरहम् / पापं हन्तेव मीनानां पदमाप्नोति सोऽजरम् / / 38 - पन्थानं तस्कराकीर्णं क्षेमेणाभिपतेावा // 52 - 2383 -