________________ 12. 286. 28 ] शान्तिपर्व [12. 287.7 एकः शत्रुन द्वितीयोऽस्ति शत्रु यानेन वै प्रापणं च श्मशाने रज्ञानतुल्यः पुरुषस्य राजन् / शौचेन नूनं विधिना चैव दाहः // 38 येनावृतः कुरुते संप्रयुक्तो इष्टिः पुष्टिर्यजनं याजनं च घोराणि कर्माणि सुदारुणानि // 28 दानं पुण्यानां कर्मणां च प्रयोगः / प्रबोधनार्थं श्रुतिधर्मयुक्तं शक्त्या पित्र्यं यच्च किंचित्प्रशस्तं वृद्धानुपास्यं च भवेत यस्य सर्वाण्यात्मार्थे मानवो यः करोति // 39 प्रयत्नसाध्यो हि स राजपुत्र धर्मशास्त्राणि वेदाश्च षडङ्गानि नराधिप / प्रज्ञाशरेणोन्मथितः परैति // 29 श्रेयसोऽर्थे विधीयन्ते नरस्याक्लिष्टकर्मणः // 40 अधीत्य वेदांस्तपसा ब्रह्मचारी भीष्म उवाच / यज्ञाशक्त्या संनिसृज्येह पश्च / एतद्वै सर्वमाख्यातं मुनिना सुमहात्मना / वनं गच्छेत्पुरुषो धर्मकामः विदेहराजाय पुरा श्रेयसोऽर्थे नराधिप / 41 श्रेयश्चित्वा स्थापयित्वा स्ववंशम् // 30 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि उपभोगैरपि त्यक्तं नात्मानमवसादयेत् / षडशीत्यधिकद्विशततमोऽध्यायः // 286 // चण्डालत्वेऽपि मानुष्यं सर्वथा तात दुर्लभम् // 31 287 इयं हि योनिः प्रथमा यां प्राप्य जगतीपते / भीष्म उवाच / आत्मा वै शक्यते त्रातुं कर्मभिः शुभलक्षणैः // 32 कथं न विप्रणश्येम योनितोऽस्या इति प्रभो। पुनरेव तु पप्रच्छ जनको मिथिलाधिपः / कुर्वन्ति धर्म मनुजाः श्रुतिप्रामाण्यदर्शनात् // 33 पराशरं महात्मानं धर्मे परमनिश्चयम् // 1 यो दुर्लभतरं प्राप्य मानुष्यमिह वै नरः। किं श्रेयः का गतिब्रह्मन्किं कृतं न विनश्यति / धर्मावमन्ता कामात्मा भवेत्स खलु वश्चयते // 34 क गतो न निवर्तेत तन्मे ब्रूहि महामुने // 2 यस्तु प्रीतिपुरोगेण चक्षुषा तात पश्यति / पराशर उवाच / दीपोपमानि भूतानि यावदचिर्न नश्यति // 35 असङ्गः श्रेयसो मूलं ज्ञानं ज्ञानगतिः पुरा। सान्त्वेनानुप्रदानेन प्रियवादेन चाप्युत / चीणं तपो न प्रणश्येद्वापः क्षेत्रे न नश्यति // 3 समदुःखसुखो भूत्वा स परत्र महीयते // 36 छित्त्वाधर्ममयं पाशं यदा धर्मेऽभिरज्यते / दानं त्यागः शोभना मूर्तिरद्भयो दत्त्वाभयकृतं दानं तदा सिद्धिमवाप्नुयात् // 4 भूयः प्लाव्यं तपसा वै शरीरम् / यो ददाति सहस्राणि गवामश्वशतानि च / सरस्वतीनैमिषपुष्करेषु अभयं सर्वभूतेभ्यस्तहानमतिवर्तते // 5 __ ये चाप्यन्ये पुण्यदेशाः पृथिव्याम् // 37 वसन्विषयमध्येऽपि न वसत्येव बुद्धिमान् / गृहेषु येषामसवः पतन्ति संवसत्येव दुर्बुद्धिरसत्सु विषयेष्वपि // 6 तेषामथो निहरणं प्रशस्तम् / नाधर्मः श्लिष्यते प्राज्ञमापः पुष्करपर्णवत् / म. भा. 298 -2377