________________ 12. 287.7] महाभारते [12. 287. 38 अप्राज्ञमधिकं पापं श्लिष्यते जतु काष्ठवत् // 7 यथान्धः स्वगृहे युक्तो ह्यभ्यासादेव गच्छति / नाधर्मः कारणापेक्षी कर्तारमभिमुञ्चति / तथा युक्तेन मनसा प्राज्ञो गच्छति तां गतिम् // कर्ता खलु यथाकालं तत्सर्वमभिपद्यते / मरणं जन्मनि प्रोक्तं जन्म वै मरणाश्रितम् / न भिद्यन्ते कृतात्मान आत्मप्रत्ययदर्शिनः // 8 अविद्वान्मोक्षधर्मेषु बद्धो भ्रमति चक्रवत् // 19 बुद्धिकर्मेन्द्रियाणां हि प्रमत्तो यो न बुध्यते / यथा मृणालोऽनुगतमाशु मुश्चति कर्दमम् / . शुभाशुभेषु सक्तात्मा प्राप्नोति सुमहद्भयम् // 9 तथात्मा पुरुषस्येह मनसा परिमुच्यते / वीतरागो जितक्रोधः सम्यग्भवति यः सदा / मनः प्रणयतेऽऽत्मानं स एनमभियुञ्जति // 20 विषये वर्तमानोऽपि न स पापेन युज्यते // 10 परार्थे वर्तमानस्तु स्वकार्य योऽभिमन्यते / मर्यादायां धर्मसेतुर्निबद्धो नैव सीदति / इन्द्रियार्थेषु सक्तः सन्स्वकार्यात्परिहीयते // 21 पुष्टस्रोत इवायत्तः स्फीतो भवति संचयः॥ 11 अधस्तिर्यग्गतिं चैव स्वर्गे चैव परां गतिम् / यथा भानुगतं तेजो मणिः शुद्धः समाधिना / प्राप्नोति स्वकृतैरात्मा प्राज्ञस्येहेतरस्य च // 22 आदत्ते राजशार्दूल तथा योगः प्रवर्तते // 12 मृन्मये भाजने पके यथा वै न्यस्यते द्रवः। . यथा तिलानामिह पुष्पसंश्रया तथा शरीरं तपसा तप्तं विषयमश्नुते // 23 त्पृथक्पृथग्याति गुणोऽतिसौम्यताम् / विषयानभुते यस्तु न स भोक्ष्यत्यसंशयम् / तथा नराणां भुवि भावितात्मनां यस्तु भोगांस्त्यजेदात्मा स वै भोक्तुं व्यवस्यति // यथाश्रयं सत्त्वगुणः प्रवर्तते // 13 नीहारेण हि संवीतः शिनोदरपरायणः।। जहाति दारानिहते न संपदः जात्यन्ध इव पन्थानमावृतात्मा न बुध्यते // 25 सदश्वयानं विविधाश्च याः क्रियाः / वणिग्यथा समुद्राद्वै यथार्थ लभते धनम् / त्रिविष्टपे जातमतिर्यदा नर तथा मार्णवे जन्तोः कर्मविज्ञानतो गतिम् // 2 // स्तदास्य बुद्धिर्विषयेषु भिद्यते // 14 अहोरात्रमये लोके जरारूपेण संचरन् / / प्रसक्तबुद्धिर्विषयेषु यो नरो मृत्युर्मसति भूतानि पवनं पन्नगो यथा // 27 यो बुध्यते ह्यात्महितं कदाचन / स्वयं कृतानि कर्माणि जातो जन्तुः प्रपद्यते / स सर्वभावानुगतेन चेतसा नाकृतं लभते कश्चित्किचिदत्र प्रियाप्रियम् // 2 नृपामिषेणेव झषो विकृष्यते // 15 शयानं यान्तमासीनं प्रवृत्तं विषयेषु च / संघातवान्मर्त्यलोकः परस्परमपाश्रितः / शुभाशुभानि कर्माणि प्रपद्यन्ते नरं सदा // 29 कदलीगर्भनिःसारो नौरिवाप्सु निमज्जति / / 16 न ह्यन्यत्तीरमासाद्य पुनस्ततुं व्यवस्यति / न धर्मकालः पुरुषस्य निश्चितो दुर्लभो दृश्यते ह्यस्य विनिपातो महार्णवे // 30 न चापि मृत्युः पुरुषं प्रतीक्षते / यथा भारावसक्ता हि नौमहाम्भसि तन्तुना। क्रिया हि धर्मस्य सदैव शोभना तथा मनोऽभियोगाद्वै शरीरं प्रतिकर्षति / / 31 यदा नरो मृत्युमुखेऽभिवर्तते // 17 यथा समुद्रमभितः संस्यूताः सरितोऽपराः / -2378 -