________________ 12. 276. 27] महाभारते [ 12. 276. 56 अब्रुवन्कस्यचिन्निन्दामात्मपूजामवर्णयन् / आकाशस्था ध्रुवं यत्र दोषं ब्रूयुर्विपश्चिताम् / विपश्चिद्गुणसंपन्नः प्राप्नोत्येव महद्यशः // 27 आत्मपूजामिकामा वै को वसेत्तत्र पण्डितः // 42 अनुवन्वाति सुरभिर्गन्धः सुमनसां शुचिः / यत्र संलोडिता लुब्धैः प्रायशो धर्मसेतवः / तथैवाव्याहरन्भाति विमलो भानुरम्बरे // 28 प्रदीप्तमिव शैलान्तं कस्तं देशं न संत्यजेत् // 43 एवमादीनि चान्यानि परित्यक्तानि मेधया। यत्र धर्ममनाशङ्काश्चरेयुतिमत्सराः / ज्वलन्ति यशसा लोके यानि न व्याहरन्ति च // चरेत्तत्र वसेञ्चैव पुण्यशीलेषु साधुषु // 44 न लोके दीप्यते मूर्खः केवलात्मप्रशंसया। धर्ममर्थनिमित्तं तु चरेयुर्यत्र मानवाः / अपि चापिहितः श्वभ्रे कृतविद्यः प्रकाशते // 30 न ताननुवसेज्जातु ते हि पापकृतो जनाः // 45 असन्नुच्चैरपि प्रोक्तः शब्दः समुपशाम्यति / कर्मणा यत्र पापेन वर्तन्ते जीवितेप्सवः / दीप्यते त्वेव लोकेषु शनैरपि सुभाषितम् // 31 व्यवधावेत्ततस्तूणं ससर्पाच्छरणादिव // 46 मूढानामवलिप्तानामसारं भाषितं बहु / येन खदां समारूढः कर्मणानुशयी भवेत् / दर्शयत्यन्तरात्मानं दिवा रूपमिवांशुमान् // 32 आदितस्तन्न कर्तव्यमिच्छता भवमात्मनः // 47 एतस्मात्कारणात्प्रज्ञां मृगयन्ते पृथग्विधाम् / यत्र राजा च राज्ञश्च पुरुषाः प्रत्यनन्तराः / प्रज्ञालाभो हि भूतानामुत्तमः प्रतिभाति माम् // 33 कुटुम्बिनामग्रभुजस्त्यजेत्तद्राष्ट्रमात्मवान् // 48 नापृष्टः कस्यचिद्यान्न चान्यायेन पृच्छतः / श्रोत्रियास्त्वपभोक्तारो धर्मनित्याः सनातनाः / ज्ञानवानपि मेधावी जडवल्लोकमाचरेत् // 34 याजनाध्यापने युक्ता यत्र तद्राष्ट्रमावसेत् // 49 ततो वासं परीक्षेत धर्मनित्येषु साधुषु / स्वाहास्वधावषट्कारा यत्र सम्यगनुष्ठिताः / मनुष्येषु वदान्येषु स्वधर्मनिरतेषु च // 35 अजस्रं चैव वर्तन्ते वसेत्तत्राविचारयन् / / 50 चतुर्णा यत्र वर्णानां धर्मव्यतिकरो भवेत् / अशुचीन्यत्र पश्येत ब्राह्मणान्वृत्तिकर्शितान् / न तत्र वासं कुर्वीत श्रेयोर्थी वै कथंचन // 36 त्यजेत्तद्राष्ट्रमासन्नमुपसृष्टमिवामिषम् // 51 निरारम्भोऽप्ययमिह यथालब्धोपजीवनः / प्रीयमाणा नरा यत्र प्रयच्छेयुरयाचिताः / पुण्यं पुण्येषु विमलं पापं पापेषु चाप्नुयात् // 37 स्वस्थचित्तो वसेत्तत्र कृतकृत्य इवात्मवान् // 52 अपामग्नेस्तथेन्दोश्च स्पर्श वेदयते यथा / दण्डो यत्राविनीतेषु सत्कारश्च कृतात्मसु / तथा पश्यामहे स्पर्शमुभयोः पापपुण्ययोः // 38 / चरेत्तत्र वसेञ्चैव पुण्यशीलेषु साधुषु / / 53 अपश्यन्तोऽन्नविषयं भुञ्जते बिघसाशिनः।। उपसृष्टेष्वदान्तेषु दुराचारेष्वसाधुषु / भुञ्जानं चान्नविषयान्विषयं विद्धि कर्मणाम् / / 39 अविनीतेषु लुब्धेषु सुमहद्दण्डधारणम् // 54 यत्रागमयमानानामसत्कारेण पृच्छताम् / यत्र राजा धर्मनित्यो राज्यं वै पर्युपासिता। प्रब्रूयाद्ब्रह्मणो धर्म त्यजेत्तं देशमात्मवान् // 40 अपास्य कामान्कामेशो वसेत्तत्राविचारयन् // 55 शिष्योपाध्यायिका वृत्तिर्यत्र स्यात्सुसमाहिता। तथाशीला हि राजानः सर्वान्विषयवासिनः / यथावच्छास्त्रसंपन्ना कस्तं देशं परित्यजेत् // 41 / श्रेयसा योजयन्त्याशु श्रेयसि प्रत्युपस्थिते // 56 -2364 -