________________ 12. 262. 13] महाभारते [12. 282.40 विद्यवृद्धाः शुचयो वृत्तवन्तो यशस्विनः / चतुर्थ औपनिषदो धर्मः साधारणः स्मृतः // 20 यजन्तोऽहरहर्यनिराशीबन्धना बुधाः // 13 स सिद्धैः साध्यते नित्यं ब्राह्मणैर्नियतात्ममिः / तेषां यज्ञाश्च वेदाश्च कर्माणि च यथागमम्।। संतोषमूलस्त्यागात्मा ज्ञानाधिष्ठानमुच्यते // 28 भागमाश्च यथाकालं संकल्पाश्च यथावतम् // 14 अपवर्गगतिर्नित्यो यतिधर्मः सनातनः। भपेतकामक्रोधानां प्रकृत्या संशितात्मनाम् / साधारणः केवलो वा यथाबलमुपास्यते // 29 ऋजूनां शमनित्यानां स्थितानां स्वेषु कर्मसु / गच्छतो गच्छतः क्षेमं दुर्बलोऽत्रावसीदति / सर्वमानन्त्यमेवासीदितिः न शाश्वती श्रुतिः / / 15 ब्रह्मणः पदमन्विच्छन्संसारान्मुच्यते शुचिः // 30 तेषामदीनसत्त्वानां दुश्चराचारकर्मणाम् / स्यूमरश्मिरुवाच। स्वकर्मभिः संवृतानां तपो घोरत्वमागतम् // 16 ये भुञ्जते ये ददते यजन्तेऽधीयते च ये। तं सदाचारमाश्चर्य पुराणं शाश्वतं ध्रुवम् / मात्राभिर्धर्मलब्धाभिर्ये वा त्यागं समाश्रिताः॥३१ अशक्नुवद्भिश्चरितुं किंचिद्धर्मषु सूचितम् // 17 एतेषां प्रेत्यभावे तु कतमः स्वर्गजित्तमः / निरापद्धर्म आचारस्त्वप्रमादोऽपराभवः / / एतदाचक्ष्व मे ब्रह्मन्यथातथ्येन पृच्छतः // 32 सर्ववर्णेषु यत्तेषु नासीत्कश्चिद्व्यतिक्रमः // 18 कपिल उवाच / धर्ममेकं चतुष्पादमाश्रितास्ते नरर्षभाः / परिप्रहाः शुभाः सर्वे गुणतोऽभ्युदयाश्च ये। . तं सन्तो विधिवत्प्राप्य गच्छन्ति परमां गतिम् // न तु त्यागसुखं प्राप्ता एतत्त्वमपि पश्यसि // 3 // गृहेभ्य एव निष्कम्य वनमन्ये समाश्रिताः / * स्यूमरश्मिरुवाच / गृहमेवाभिसंश्रित्य ततोऽन्ये ब्रह्मचारिणः / / 20 भवन्तो ज्ञाननिष्ठा वै गृहस्थाः कर्मनिश्चयाः / धर्ममेतं चतुष्पादमाश्रमं ब्राह्मणा विदुः / आश्रमाणां च सर्वेषां निष्ठायामैक्यमुच्यते // 34 आनन्त्यं ब्रह्मणः स्थानं ब्राह्मणा नाम निश्चयः॥ / एकत्वे च पृथक्त्वे च विशेषो नान्य उच्यते / अत एवंविधा विप्राः पुराणा धर्मचारिणः / तद्यथावद्यथान्यायं भगवान्प्रब्रवीतु मे // 35 त एते दिवि दृश्यन्ते ज्योतिर्भूता द्विजातयः // 22 कपिल उवाच / नक्षत्राणीव विष्ण्येषु बहवस्तारकागणाः / शरीरपक्तिः कर्माणि ज्ञानं तु परमा गतिः / आनन्त्यमुपसंप्राप्ताः संतोषादिति वैदिकम् / / 23 पक्के कपाये वमनै रसज्ञाने न तिष्ठति // 36 यद्यागच्छन्ति संसारं पुनयोनिषु तादृशाः / आनृशंस्यं क्षमा शान्तिरहिंसा सत्यमार्जवम् / न लिप्यन्ते पापकृत्यैः कदाचित्कर्मयोनितः / / 24 अद्रोहो नाभिमानश्च हीस्तितिक्षा शमस्तथा // 37 एवं युक्तो ब्राह्मणः स्यादन्यो ब्राह्मणको भवेत् / पन्थानो ब्रह्मणस्त्वो एतैः प्राप्नोति यत्परम् / कर्मैव पुरुषस्याह शुभं वा यदि वाशुभम् // 25 तद्विद्वाननुबुध्येत मनसा कर्मनिश्चयम् // 38 एवं पक्ककषायाणामानन्त्येन श्रुतेन च / यां विप्राः सर्वतः शान्ता विशुद्धा ज्ञाननिश्चयाः। सर्वमानन्त्यमेवासीदेवं नः शाश्वती श्रुतिः // 26 / गतिं गच्छन्ति संतुष्टास्तामाहुः परमां गतिम् // 39 तेषामपेततृष्णानां निर्गिक्तानां शुभात्मनाम् / / वेदांश्च वेदितव्यं च विदित्वा च यथास्थिति / -2342 -