________________ 12. 261. 51] शान्तिपर्व [12. 262. 18 यो यथाप्रकृतिर्जन्तुः प्रकृतेः स्याद्वशानुगः / 262 तस्य द्वेषश्च कामश्च क्रोधो दम्भोऽनृतं मदः। कपिल उवाच / नित्यमेवाभिवर्तन्ते गुणाः प्रकृतिसंभवाः / / 51 वेदाः प्रमाणं लोकानां न वेदाः पृष्ठतःकृताः / एतद्बुद्ध्यानुपश्यन्तः संत्यजेयुः शुभाशुभम् / द्वे ब्रह्मणी वेदितव्ये शब्दब्रह्म परं च यत् / परां गतिमभीप्सन्तो यतयः संयमे रताः / / 52 शब्दब्रह्मणि निष्णातः परं ब्रह्माधिगच्छति // 1 स्यूमरश्मिरुवाच / शरीरमेतत्कुरुते यद्वेदे कुरुते तनुम् / सर्वमेतन्मया ब्रह्मशास्त्रतः परिकीर्तितम् / / कृतशुद्धशरीरो हि पात्रं भवति ब्राह्मणः // 2 न ह्यविज्ञाय शास्त्रार्थ प्रवर्तन्ते प्रवृत्तयः / / 53 आनन्त्यमनुयुङ्क्ते यः कर्मणा तद्ब्रवीमि ते / यः कश्चिन्न्याय्य आचारः सर्वं शास्त्रमिति श्रुतिः / निरागममनैतिचं प्रत्यक्षं लोकसाक्षिकम् // 3 यदन्याय्यमशास्त्रं तदित्येषा श्रूयते श्रुतिः // 54 धर्म इत्येव ये यज्ञान्वितन्वन्ति निराशिषः / न प्रवृत्तिर्ऋते शास्त्रात्काचिदस्तीति निश्चयः / उत्पन्नत्यागिनोऽलुब्धाः कृपासूयाविवर्जिताः / यदन्यद्वेदवादेभ्यस्तदशास्त्रमिति श्रुतिः // 55 धनानामेष वै पन्थास्तीर्थेषु प्रतिपादनम् // 4 शास्त्रादपेतं पश्यन्ति बहवो व्यक्तमानिनः / अनाश्रिताः पापकृत्याः कदाचित्कर्मयोनितः / शास्त्रदोषान्न पश्यन्ति इह चामुत्र चापरे / मनःसंकल्पसंसिद्धा विशुद्धज्ञाननिश्चयाः // 5 * अविज्ञानहतप्रज्ञा हीनप्रज्ञास्तमोवृताः // 56 अक्रुध्यन्तोऽनसूयन्तो निरहंकारमत्सराः / शक्यं त्वेकेन मुक्तेन कृतकृत्येन सर्वशः / ज्ञाननिष्ठास्त्रिशुक्लाश्च सर्वभूतहिते रताः // 6 पिण्डमानं व्यपाश्रित्य चरितुं सर्वतोदिशम् / आसन्गृहस्था भूयिष्ठमव्युत्क्रान्ताः स्वकर्मसु / वेदवादं व्यपाश्रित्य मोक्षोऽस्तीति प्रभाषितुम् // 57 राजानश्च तथा युक्ता ब्राह्मणाश्च यथाविधि // 7 इदं तु दुष्करं कर्म कुटुम्बमभिसंश्रितम् / समा ह्यार्जवसंपन्नाः संतुष्टा ज्ञाननिश्चयाः / दानमध्ययनं यज्ञः प्रजासंतानमार्जवम् / / 58 प्रत्यक्षधर्माः शुचयः श्रद्दधानाः परावरे / / 8 यद्येतदेवं कृत्वापि न विमोक्षोऽस्ति कस्यचित् / पुरस्ताद्भावितात्मानो यथावच्चरितव्रताः / धिक्कारं च कार्य च श्रमश्चायं निरर्थकः // 59 चरन्ति धर्मं कृच्छ्रेऽपि दुर्गे चैवाधिसंहताः // 9 नास्तिक्यमन्यथा च स्याद्वेदानां पृष्ठतःक्रिया। संहत्य धर्म चरतां पुरासीत्सुखमेव तत् / एतस्यानन्त्यमिच्छामि भगव-श्रोतुमञ्जसा // 60 तेषां नासीद्विधातव्यं प्रायश्चित्तं कदाचन // 10 तथ्यं वदस्व मे ब्रह्मन्नुपसन्नोऽस्म्यधीहि भोः। सत्यं हि धर्ममास्थाय दुराधर्षतमा मताः / यथा ते विदितो मोक्षस्तथेच्छाम्युपशिक्षितुम् // 61 न मात्रामनुरुध्यन्ते न धर्मच्छलमन्ततः // 11 य एव प्रथमः कल्पस्तमेवाभ्याचरन्सह / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि अस्यां स्थितौ स्थितानां हि प्रायश्चित्तं न विद्यते / एकषष्टयधिकद्विशततमोऽध्यायः॥ 261 // दुर्बलात्मन उत्पन्नं प्रायश्चित्तमिति श्रुतिः // 12 यत एवंविधा विप्राः पुराणा यज्ञवाहनाः। -2341 -