________________ 12. 241. 10] शान्तिपर्व [12. 242. 20 आत्मज्ञानं शमश्चैव पर्याप्तं तत्परायणम् // 10 गोचरेभ्यो निवृत्तानि यदा स्थास्यन्ति वेश्मनि / रतदुदा भवेद्रुद्धः किमन्यदुद्धलक्षणम् / तदा त्वमात्मनात्मानं परं द्रक्ष्यसि शाश्वतम् // 6 विज्ञायैतद्विमुच्यन्ते कृतकृत्या मनीषिणः // 11 सर्वात्मानं महात्मानं बिधूममिव पावकम् / न भवति बिदुषां महद्भयं तं पश्यन्ति महात्मानो ब्राह्मणा ये मनीषिणः // ___ यदविदुषां सुमहद्भयं भवेत् / यथा पुष्पफलोपेतो बहुशाखो महाद्रुमः / न हि गतिरधिकास्ति कस्यचि आत्मनो नाभिजानीते क मे पुष्पं क मे फलम्॥ द्भवति हि या विदुषः सनातनी // 12 एवमात्मा न जानीते व गमिष्ये कुतो न्वहम् / लोकमातुरमसूयते जन अन्यो ह्यत्रान्तरात्मास्ति यः सर्वमनुपश्यति // 9 स्तत्तदेव च निरीक्ष्य शोचते। ज्ञानदीपेन दीप्तेन पश्यत्यात्मानमात्मना / तत्र पश्य कुशलानशोचतो दृष्ट्वा त्वमात्मनात्मानं निरात्मा भव सर्ववित् // 10 ये बिदुस्तदुभयं कृताकृतम् // 13 विमुक्तः सर्वपापेभ्यो मुक्तत्वच इवोरगः / यत्करोत्यनभिसंधिपूर्वकं परां बुद्धिमवाप्येह विपाप्मा विगतज्वरः // 11 __तञ्च निर्गुदति यत्पुरा कृतम् / सर्वतःस्रोतसं घोरां नदी लोकप्रवाहिनीम् / न प्रियं तदुभयं न चाप्रियं पश्चेन्द्रियग्राहवती मनःसंकल्परोधसम् // 12 तस्य तज्जनयतीह कुर्वतः // 14 लोभमोहतृणच्छन्नां कामक्रोधसरीसपाम् / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि सत्यतीर्थानृतक्षोभां क्रोधपङ्कां सरिद्वराम् // 13 एकचत्वारिंशदधिकद्विततमोऽध्यायः // 241 // अव्यक्तप्रभवां शीघ्रां दुस्तरामकृतात्ममिः / 242 प्रतरस्व नदी बुद्धथा कामग्राहसमाकुलाम् // 14 शुक उवाच / संसारसागरगमां योनिपातालदुस्तराम् / यस्माद्धर्मात्परो धर्मो विद्यते नेह कश्चन / आत्मजन्मोद्भवां तात जिह्वावर्ता दुरासदाम् // 15 यो विशिष्टश्च धर्मेभ्यस्तं भवान्प्रब्रवीतु मे // 1 यां तरन्ति कृतप्रज्ञा धृतिमन्तो मनीषिणः / व्यास उवाच। तां तीर्णः सर्वतोमुक्तो विपूतात्मात्मविच्छुचिः॥१६ धर्म ते संप्रवक्ष्यामि पुराणमृषिसंस्तुतम् / उत्तमां बुद्धिमास्थाय ब्रह्मभूयं गमिष्यसि / विशिष्टं सर्वधर्मेभ्यस्तमिहैकमनाः शृणु // 2 संतीर्णः सर्वसंक्लेशान्प्रसन्नात्मा विकल्मषः // 1. इन्द्रियाणि प्रमाथीनि बुद्ध्या संयम्य यत्नतः / भूमिष्ठानीव भूतानि पर्वतस्थो निशामय / सर्वतो निष्पतिष्णूनि पिता बालानिवात्मजान् // 3 अक्रुध्यन्नप्रहृष्यंश्च ननृशंसमतिस्तथा। मनसश्चेन्द्रियाणां च बैकाग्र्यं परमं तपः / ततो द्रक्ष्यसि भूतानां सर्वेषां प्रभवाप्ययौ // 18 तळ्यायः सर्वधर्मेभ्यः स धर्मः पर उच्यते // 4 एवं वै सर्वधर्मेभ्यो विशिष्टं मेनिरे बुधाः / तानि सर्वाणि संधाय मनःषष्ठानि मेधया। धर्मं धर्मभृतां श्रेष्ठ मुनयस्तत्त्वदर्शिनः // 19 आत्मतृप्त इवासीत बहु चिन्त्यमचिन्तयन् // 5 | आत्मनोऽव्ययिनो ज्ञात्वा इदं पुत्रानुशासनम् / - 2817 -