Mahabharat Samhita Part 03

SR No.: 004323
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1974
Total Pages: 864
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 688

12. 240. 6] महामारते [ 12. 241. 10 तिष्ठती पुरुष बुद्धिस्त्रिषु भावेषु वर्तते // 6 सत्त्वक्षेत्रज्ञयोरेतदन्तरं विद्धि सूक्ष्मयोः // 19 कदाचिल्लभते प्रीतिं कदाचिदपि शोचते / सृजते तु गुणानेक एको न सृजते गुणान् / . न सुखेन न दुःखेन कदाचिदिह युज्यते // 7 पृथग्भूतौ प्रकृत्या तौ संप्रयुक्तौ च सर्वदा // 20 सेयं भावात्मिका भावांस्त्रीनेतानतिवर्तते / / यथा मत्स्योऽद्भिरन्यः सन्संप्रयुक्तौ तथैव तो। सरितां सागरो भर्ता महावेलामिवोर्मिमान् // 8 मशकोदुम्बरौ चापि संप्रयुक्तौ यथा सह // 21 यदा प्रार्थयते किंचित्तदा भवति सा मनः।। इषीका वा यथा मुझे पृथक्च सह चैव च / अधिष्ठानानि वै बुद्ध्या पृथगेतानि संस्मरेत् / तथैव सहितावेतावन्योन्यस्मिन्प्रतिष्ठितौ / / 22 इन्द्रियाण्येव मेध्यानि विजेतव्यानि कृत्स्नशः // 9 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि सर्वाण्येवानुपूर्येण यद्यन्नानुविधीयते / चत्वारिंशदधिकद्विशततमोऽध्यायः // 240 // अविभागगता बुद्धिर्भावे मनसि वर्तते / 241 प्रवर्तमानं तु रजः सत्त्वमप्यनुवर्तते // 10 __ व्यास उवाच / ये चैव भावा वर्तन्ते सर्व एष्वेव ते त्रिषु / सृजते तु गुणान्सत्त्वं क्षेत्रज्ञस्त्वनुतिष्ठति / अन्वर्थाः संप्रवर्तन्ते रथनेमिमरा इव // 11 गुणान्विक्रियतः सर्वानुदासीनवदीश्वरः // 1 प्रदीपार्थ नरः कुर्यादिन्द्रियैबुद्धिसत्तमैः / स्वभावयुक्तं तत्सर्वं यदिमान्सृजते गुणान् / निश्चरद्भिर्यथायोगमुदासीनैर्यदृच्छया // 12 ऊर्णनाभिर्यथा सूत्रं सृजते तन्तुवद्गुणान् // 2 एवंस्वभावमेवेदमिति विद्वान्न मुह्यति / / प्रध्वस्ता न निवर्तन्ते प्रवृत्तिोंपलभ्यते / अशोचन्नप्रहृष्यंश्च नित्यं विगतमत्सरः॥ 13 एवमेके व्यवस्यन्ति निवृत्तिरिति चापरे // 3 न ह्यात्मा शक्यते द्रष्टुमिन्द्रियैः कामगोचरैः / उभयं संप्रधायैतदध्यवस्येद्यथामति / प्रवर्तमानैरनये दुर्धरैरकृतात्मभिः // 14 अनेनैव विधानेन भवेद्गर्भशयो महान् // 4 तेषां तु मनसा रश्मीन्यदा सम्यङियच्छति / अनादिनिधनं नित्यमासाद्य विचरेन्नरः / तदा प्रकाशते ह्यात्मा घटे दीप इव ज्वलन् / अक्रुध्यन्नप्रहृष्यंश्च नित्यं विगतमत्सरः / / 5 सर्वेषामेव भूतानां तमस्यपगते यथा // 15 इत्येवं हृदयग्रन्थि बुद्धिचिन्तामयं दृढम् / यथा वारिचरः पक्षी न लिप्यति जले चरन् / अतीत्य सुखमासीत अशोचंश्छिन्नसंशयः // 6 एवमेव कृतप्रज्ञो न दोषैर्विषयांश्चरन् / तप्येयुः प्रच्युताः पृथ्व्या यथा पूर्णा नदी नराः / असज्जमानः सर्वेषु न कथंचन लिप्यते // 16 अवगाढा ह्यविद्वांसो विद्धि लोकमिमं तथा / त्यक्त्वा पूर्वकृतं कर्म रतिर्यस्य सदात्मनि / न तु ताम्यति वै विद्वान्स्थले चरति तत्त्ववित् / सर्वभूतात्मभूतस्य गुणमार्गेष्वसज्जतः // 17 एवं यो बिन्दतेऽऽत्मानं केवलं ज्ञानमात्मनः // 8 सत्त्वमात्मा प्रसवति गुणान्वापि कदा च न / एवं बुद्धा नरः सर्वां भूतानामागतिं गतिम् / न गुणा विदुरात्मानं गुणान्वेद स सर्वदा // 18 समवेक्ष्य शनैः सम्यग्लभते शममुत्तमम् // 9 परिद्रष्टा गुणानां स स्रष्टा चैव यथातथम् / एतद्वै जन्मसामर्थ्य ब्राह्मणस्य विशेषतः / -2316 -