Mahabharat Samhita Part 03

SR No.: 004323
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1974
Total Pages: 864
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 631

12. 197. 6] शान्तिपर्व [12. 198. 18 तर्षच्छेदो न भवति पुरुषस्येह कल्मषात् / न बुद्धिर्बुध्यतेऽब्यक्तं सूक्ष्मस्त्वेतानि पश्यति॥२० निवर्तते तथा तर्षः पापमन्तं गतं यथा // 6 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि विषयेषु च संसर्गाच्छाश्वतस्य नसंश्रयात् / सप्तनवत्यधिकशततमोऽध्यायः // 197 // मनसा चान्यदाकाङ्क्षन्परं न प्रतिपद्यते // 7 198 ज्ञानमुत्पद्यते पुंसां क्षयात्पापस्य कर्मणः / मनुरुवाच / अथादर्शतलप्रख्ये पश्यत्यात्मानमात्मनि // 8 ज्ञानं ज्ञेयाभिनिवृत्तं विद्धि ज्ञानगुणं मनः / प्रसूतैरिन्द्रियैदुःखी तैरेव नियतैः सुखी / प्रज्ञाकरणसंयुक्तं ततो बुद्धिः प्रवर्तते // 1 तस्मादिन्द्रियरूपेभ्यो यच्छेदात्मानमात्मना // 9 यदा कर्मगुणोपेता बुद्धिर्मनसि वर्तते / इन्द्रियेभ्यो मनः पूर्व बुद्धिः परतरा ततः। तदा प्रज्ञायते ब्रह्म ध्यानयोगसमाधिना // 2 बुद्धेः परतरं ज्ञानं ज्ञानात्परतरं परम् // 10 सेयं गुणवती बुद्धिर्गुणेष्वेवाभिवर्तते / अव्यक्तात्प्रसृतं ज्ञानं ततो बुद्धिस्ततो मनः / अवताराभिनिःस्रोतं गिरेः शृङ्गादिवोदकम् // 3 मनः श्रोत्रादिभियुक्तं शब्दादीन्साधु पश्यति // 11 यदा निर्गुणमाप्नोति ध्यानं मनसि पूर्वजम् / यस्तांस्त्यजति शब्दादीन्सर्वाश्च व्यक्तयस्तथा / तदा प्रज्ञायते ब्रह्म निकष्यं निकषे यथा // 4 विमुश्चत्याकृतिग्रामांस्तान्मुक्त्वामृतमभुते / / 12 / मनस्त्वपहृतं बुद्धिमिन्द्रियार्थनिदर्शनम् / उद्यम्हि सविता यद्वत्सृजते रश्मिमण्डलम् / न समक्षं गुणावेक्षि निर्गुणस्य निदर्शनम् // 5 स एवास्तमुपागच्छंस्तदेवात्मनि यच्छति // 13 सर्वाण्येतानि संवार्य द्वाराणि मनसि स्थितः / अन्तरास्मा तथा देहमाविश्येन्द्रियरश्मिभिः। मनस्येकाग्रतां कृत्वा तत्परं प्रतिपद्यते // 6 प्राप्येन्द्रियगुणान्पश्च सोऽस्तमावृत्य गच्छति // 14 यथा महान्ति भूतानि निवर्तन्ते गुणक्षये / प्रणीतं कर्मणा मार्ग नीयमानः पुनः पुनः / तथेन्द्रियाण्युपादाय बुद्धिर्मनसि वर्तते // 7 प्राप्नोत्ययं कर्मफलं प्रवृद्धं धर्ममात्मवान् // 15 यदा मनसि सा बुद्धिर्वर्ततेऽन्तरचारिणी। व्यवसायगुणोपेता तदा संपद्यते मनः // 8 विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः / गुणवद्भिर्गुणोपेतं यदा ध्यानगुणं मनः / रसव रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा विवर्तते // 16 तदा सर्वगुणान्हित्वा निर्गुणं प्रतिपद्यते // 9 बुद्धिः कर्मगुणींना यदा मनसि वर्तते / अव्यक्तस्येह विज्ञाने नास्ति तुल्यं निदर्शनम् / तदा संपद्यते ब्रह्म तत्रैव प्रलयं गतम् // 17 यत्र नास्ति पदन्यासः कस्तं विषयमाप्नुयात् // 10 अस्पर्शनमशृण्वानमनास्वादमदर्शनम् / तपसा चानुमानेन गुणैर्जात्या श्रुतेन च / अध्राणमवितर्कं च सत्त्वं प्रविशते परम् // 18 निनीषेत्तत्परं ब्रह्म विशुद्धनान्तरात्मना // 11 मनस्याकृतयो मग्ना मनस्त्वतिगतं मतिम् / गुणहीनो हि तं मार्ग बहिः समनुवर्तते / मतिस्त्वतिगता ज्ञानं ज्ञानं त्वभिगतं परम् // 19 / गुणाभावात्प्रकृत्या च निस्तक्यं ज्ञेयसंमितम् // 12 इन्द्रियैर्मनसः सिद्धिर्न बुद्धिं बुध्यते मनः। / नैर्गुण्याद्ब्रह्म चाप्नोति सगुणत्वान्निवर्तते / -2259 -