________________ 12. 188. 19] महाभारते [ 12. 189.21 एवमेवेन्द्रियग्रामं शनैः संपरिभावयेत् / सत्यमग्निपरीचारो विविक्तानां च सेवनम् / संहरेत्क्रमशश्चैव स सम्यक्प्रशमिष्यति // 19 ध्यानं तपो दमः क्षान्तिरनसूया मिताशनम् // 9 स्वयमेव मनश्चैव पञ्चवर्गश्च भारत / विषयप्रतिसंहारो मितजल्पस्तथा शमः / पूर्व ध्यानपथं प्राप्य नित्ययोगेन शाम्यति // 20 एष प्रवृत्तको धर्मो निवृत्तकमथो शृणु // 10 न तत्पुरुषकारेण न च देवेन केनचित् / यथा निवर्तते कर्म जपतो ब्रह्मचारिणः। सुखमेष्यति तत्तस्य यदेवं संयतात्मनः / / 21 एतत्सर्वमशेषेण यथोक्तं परिवर्जयेत् / सुखेन तेन संयुक्तो रस्यन्ते ध्यानकर्मणि / त्रिविधं मार्गमासाद्य व्यक्ताव्यक्तमनाश्रयम् // 11 गच्छन्ति योगिनो ह्येवं निर्वाणं तन्निरामयम् / / 22 कुशोच्चयनिषण्णः सन्कुशहस्तः कुशैः शिखी / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि चीरैः परिवृतस्तस्मिन्मध्ये छन्नः कुशैस्तथा // 12 अष्टाशीत्यधिकशततमोऽध्यायः // 188 // विषयेभ्यो नमस्कुर्याद्विषयान्न च भावयेत् / 189 साम्यमुत्पाद्य मनसो मनस्येव मनो दधत् // 13 युधिष्ठिर उवाच / तद्धिया ध्यायति ब्रह्म जपन्वै संहितां हिताम् / चातुराश्रम्यमुक्तं ते राजधर्मास्तथैव च / संन्यस्यत्यथ वा तां वै समाधौ पर्यवस्थितः // 11 नानाश्रयाश्च बहवः इतिहासाः पृथग्विधाः // 1 ध्यानमुत्पादयत्यत्र संहिताबलसंश्रयात् / श्रुतास्त्वत्तः कथाश्चैव धर्मयुक्ता महामते / शुद्धात्मा तपसा दान्तो निवृत्तद्वेषकामवान् // 15 संदेहोऽस्ति तु कश्चिन्मे तद्भवान्वक्तुमर्हति // 2 अरागमोहो निद्वंद्वो न शोचति न सज्जते / जापकानां फलावाप्तिं श्रोतुमिच्छामि भारत / / न कर्ताकरणीयानां न कार्याणामिति स्थितिः // 16 किं फलं जपतामुक्तं क वा तिष्ठन्ति जापकाः॥३ न चाहंकारयोगेन मनः प्रस्थापयेत्वचित् / जपस्य च विधिं कृत्स्नं वक्तुमर्हसि तेऽनघ / / न चात्मग्रहणे युक्तो नावमानी न चाक्रियः // 15 जापका इति किं चैतत्सांख्ययोगक्रियाविधिः // 4 ध्यानक्रियापरो युक्तो ध्यानवान्ध्याननिश्चयः / किं यज्ञविधिरेवैष किमेतज्जप्यमुच्यते / ध्याने समाधिमुत्पाद्य तदपि त्यजति क्रमात् // 18 एतन्मे सर्वमाचक्ष्व सर्वज्ञो ह्यसि मे वद // 5 स वै तस्यामवस्थायाः सर्वत्यागकृतः सुखी / भीष्म उवाच / निरीहस्त्यजति प्राणान्ब्राह्मीं संश्रयते तनुम् // 19 अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् / अथ वा नेच्छते तत्र ब्रह्मकायनिषेवणम् / यमस्य यत्पुरा वृत्तं कालस्य ब्राह्मणस्य च // 6 उत्क्रामति च मार्गस्थो नैव क्कचन जायते // 20 संन्यास एव वेदान्ते वर्तते जपनं प्रति / आत्मबुद्धिं समास्थाय शान्तीभूतो निरामयः / वेदवादाभिनिर्वृत्ता शान्तिर्ब्रह्मण्यवस्थितौ / अमृतं विरजःशुद्धमात्मानं प्रतिपद्यते // 21 मार्गों तावप्युभावेतौ संश्रितौ न च संश्रितौ // 7 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि यथा संश्रूयते राजकारणं चात्र वक्ष्यते / एकोननवत्यधिकशततमोऽध्यायः // 189 // मनःसमाधिरत्रापि तथेन्द्रियजयः स्मृतः // 8 -2246 -