________________ 12. 179. 4 ] शान्तिपर्व [12. 180. 14 यदि वातोपमो जीवः संश्लेषो यदि वायुना / न शरीराश्रितो जीवस्तस्मिन्नष्टे प्रणश्यति / वायुमण्डलवदृश्यो गच्छेत्सह मरुद्गणैः // 4 यथा समित्सु दग्धासु न प्रणश्यति पावकः // 2 श्लेषो यदि च वातेन यदि तस्मात्प्रणश्यति / भरद्वाज उवाच / महार्णवविमुक्तत्वादन्यत्सलिलभाजनम् // 5 अमेर्यथा तथा तस्य यदि नाशो न विद्यते / कूपे वा सलिलं दद्यात्प्रदीपं वा हुताशने / इन्धनस्योपयोगान्ते न चाग्निर्नोपलभ्यते // 3 प्रक्षिप्तं नश्यति क्षिप्रं यथा नश्यत्यसौ तथा // 6 / नश्यतीत्येव जानामि शान्तमग्निमनिन्धनम् / पञ्चसाधारणे ह्यस्मिञ्शरीरे जीवितं कुतः। गतिर्यस्य प्रमाणं वा संस्थानं वा न दृश्यते // 4 येषामन्यतरत्यागाच्चतुर्णां नास्ति संग्रहः // 7 .. भृगुरुवाच। नश्यन्त्यापो ह्यनाहाराद्वायुरुच्छासनिग्रहात् / नश्यते कोष्ठभेदात्खमग्निर्नश्यत्यभोजनात् // 8 समिधामुपयोगान्ते सन्नेवाग्निर्न दृश्यते / व्याधिव्रणपरिक्लेशैर्मेदिनी चैव शीर्यते / आकाशानुगतत्वाद्धि दुर्ग्रहः स निराश्रयः // 5 पीडितेऽन्यतरे ह्येषां संघातो याति पश्चधा // 9 तथा शरीरसंत्यागे जीवो ह्याकाशवस्थितः / तस्मिन्पश्चत्वमापन्ने जीवः किमनुधावति / न गृह्यते सुसूक्ष्मत्वाद्यथा ज्योतिर्न संशयः // 6 किं वेदयति वा जीवः किं शृणोति ब्रवीति वा // 10 प्राणान्धारयते ह्यग्निः स जीव उपधार्यताम् / एषा गौः परलोकस्थं तारयिष्यति मामिति / वायुसंधारणो ह्यग्निर्नश्यत्युच्चासनिग्रहात् // 7 यो दत्त्वा म्रियते जन्तुः सा गौः कं तारयिष्यति // तस्मिन्नष्टे शरीराग्नौ शरीरं तदचेतनम् / पतितं याति भूमित्वमयनं तस्य हि क्षितिः // 8 गौश्च प्रतिग्रहीता च दाता चैव समं यदा / इहैव विलयं यान्ति कुतस्तेषां समागमः // 12 जङ्गमानां हि सर्वेषां स्थावराणां तथैव च / आकाशं पवनोऽभ्येति ज्योतिस्तमनुगच्छति / विहगैरुपयुक्तस्य शैलाग्रात्पतितस्य वा। अग्निना चोपयुक्तस्य कुतः संजीवनं पुनः // 13 तत्र त्रयाणामेकत्वं इयं भूमौ प्रतिष्ठितम् // 9 यत्र खं तत्र पवनस्तत्राग्निर्यत्र मारुतः / छिन्नस्य यदि वृक्षस्य न मूलं प्रतिरोहति / बीजान्यस्य प्रवर्तन्ते मृतः क्व पुनरेष्यति // 14 अमूर्तयस्ते विज्ञेया आपो मूर्तास्तथा क्षितिः॥१० बीजमात्रं पुरा सृष्टं यदेतत्परिवर्तते / भरद्वाज उवाच / मृता मृताः प्रणश्यन्ति बीजाद्वीजं प्रवर्तते // 15 यद्यग्निमारुतौ भूमिः खमापश्च शरीरिषु / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि जीवः किंलक्षणस्तत्रेत्येतदाचक्ष्व मेऽनघ // 11 एकोनाशीतित्यधिकशततमोऽध्यायः // 169 // पश्चात्मके पश्चरतौ पञ्चविज्ञानसंयुते / शरीरे प्राणिनां जीवं ज्ञातुमिच्छामि यादृशम् // 12 भृगुरुवाच / मांसशोणितसंघाते मेदःस्नायवस्थिसंचये / न प्रणाशोऽस्ति जीवानां दत्तस्य च कृतस्य च / भिद्यमाने शरीरे तु जीवो नैवोपलभ्यते // 13 याति देहान्तरं प्राणी शरीरं तु विशीर्यते // 1 / यद्यजीवं शरीरं तु पञ्चभूतसमन्वितम् / -2235