________________ 12. 161. 41] महाभारते [ 12. 162. 10 निःसंशयं निश्चितधर्मशास्त्राः सुचारुवर्णाक्षरशब्दभूषितां सर्वे भवन्तो विदितप्रमाणाः। ___ मनोनुगां निर्धतवाक्यकण्टकाम् / विज्ञातुकामस्य ममेह वाक्य निशम्य तां पार्थिव पार्थभाषितां ___ मुक्तं यद्वै नैष्ठिकं तच्छ्रुतं मे। गिरं नरेन्द्राः प्रशशंसुरेव ते / इह त्ववश्यं गदतो ममापि पुनश्च पप्रच्छ सरिद्वरासुतं __ वाक्यं निबोधध्वमनन्यभावाः॥४१ ततः परं धर्ममहीनसत्त्वः // 48 यो वै न पापो निरतो न पुण्ये इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि नार्थे न धर्मे मनुजो न कामे। एकषष्टयधिकशततमोऽध्यायः // १६१॥विमुक्तदोषः समलोष्टकाञ्चनः स मुच्यते दुःखसुखार्थसिद्धेः // 42 युधिष्ठिर उवाच / भूतानि जातीमरणान्वितानि पितामह महाप्राज्ञ कुरूणां कीर्तिवर्धन / जराविकारैश्च समन्वितानि / प्रश्नं कंचित्प्रवक्ष्यामि तन्मे व्याख्यातुमर्हसि // 1 भूयश्च तैस्तैः प्रतिबोधितानि कीदृशा मानवा सौम्याः कैः प्रीतिः परमा भवेत्। मोक्षं प्रशंसन्ति न तं च विद्मः // 43 आयत्यां च तदात्वे च के क्षमास्तान्वदस्व मे // 2 स्नेहे नबद्धस्य न सन्ति तानी न हि तत्र धनं स्फीतं न च संबन्धिबान्धवाः। ___ त्येवं स्वयंभूर्भगवानुवाच / तिष्ठन्ति यत्र सुहृदस्तिष्ठन्तीति मतिर्मम // 3 बुधाश्च निर्वाणपरा वदन्ति दुर्लभो हि सुहृच्छ्रोता दुर्लभश्च हितः सुहृत् / तस्मान्न कुर्यात्प्रियमप्रियं च // 44 एतद्धर्मभृतां श्रेष्ठ सर्वं ब्याख्यातुमर्हसि // 4 एतत्प्रधानं न तु कामकारो भीष्म उवाच / यथा नियुक्तोऽस्मि तथा चरामि / संधेयान्पुरुषान्राजन्नसंधेयांश्च तत्त्वतः / भूतानि सर्वाणि विधिनियुङ्क्ते वदतो मे निबोध त्वं निखिलेन युधिष्ठिर // 5 विधिर्बलीयानिति वित्त सर्वे // 45 लुब्धः क्रूरस्त्यक्तधर्मा निकृतः शठ एव च / न कर्मणाप्नोत्यनवाप्यमर्थं क्षुद्रः पापसमाचारः सर्वशङ्की तथालसः // 6 यद्भावि सर्व भवतीति वित्त / दीर्घसूत्रोऽनृजुः कष्टो गुरुदारप्रधर्षकः / त्रिवर्गहीनोऽपि हि विन्दतेऽर्थ व्यसने यः परित्यागी दुरात्मा निरपत्रपः // 7 तस्मादिदं लोकहिताय गुह्यम् // 46 सर्वतः पापदर्शी च नास्तिको वेदनिन्दकः / ततस्तदग्र्यं वचनं मनोनुगं संप्रकीर्णेन्द्रियो लोके यः कामनिरतश्चरेत् // 8 समस्तमाज्ञाय ततोऽतिहेतुमत् / असत्यो लोकविद्विष्टः समये चानवस्थितः / तदा प्रणेदुश्च जहर्षिरे च ते पिशुनोऽथाकृतप्रज्ञो मत्सरी पापनिश्चयः // 9 कुरुप्रवीराय च चक्रुरञ्जलीन् // 47 | दुःशीलोऽथाकृतात्मा च नृशंसः कितवस्तथा। -2212 -