________________ 12. 87. 26 ] शान्तिपर्व [12. 88. 19 निवेदयेत्प्रयत्नेन तिष्ठेत्प्रह्वश्च सर्वदा // 26 ग्रामाणां शतपालाय सर्वमेव निवेदयेत् // 5 सर्वार्थत्यागिनं राजा कुले जातं बहुश्रुतम् / यानि ग्रामीणभोज्यानि ग्रामिकस्तान्युपानुयात् / पूजयेत्तादृशं दृष्ट्वा शयनासनभोजनैः // 27 दशपस्तेन भर्तव्यस्तेनापि द्विगुणाधिपः // 6 तस्मिन्कुर्वीत विश्वासं राजा कस्यांचिदापदि।। ग्रामं ग्रामशताध्यक्षो भोक्तुमर्हति सत्कृतः / तापसेषु हि विश्वासमपि कुर्वन्ति दस्यवः / / 28 / महान्तं भरतश्रेष्ठ सुस्फीतजनसंकुलम् / तस्मिन्निधीनादधीत प्रज्ञां पर्याददीत च। तत्र ह्यनेकमायत्तं राज्ञो भवति भारत // 7 न चाप्यभीक्ष्णं सेवेत भृशं वा प्रतिपूजयेत् // 29 शाखानगरमर्हस्तु सहस्रपतिरुत्तमम् / अन्यः कार्यः स्वराष्ट्रेषु परराष्ट्रेषु चापरः / / धान्यहैरण्यभोगेन भोक्तुं राष्ट्रिय उद्यतः // 8 अटवीष्वपरः कार्यः सामन्तनगरेषु च // 30 तथा यद्वामकृत्यं स्याद्वामिकृत्यं च ते स्वयम् / तेषु सत्कारसंस्कारान्संविभागांश्च कारयेत् / धर्मज्ञः सचिवः कश्चित्तत्प्रपश्येदतन्द्रितः // 9 परराष्ट्राटवीस्थेषु यथा स्वविषये तथा // 31 नगरे नगरे च स्यादेकः सर्वार्थचिन्तकः / ते कस्यांचिदवस्थायां शरणं शरणार्थिने। उच्चैःस्थाने घोररूपो नक्षत्राणामिव ग्रहः / राजे दद्यर्यथाकामं तापसाः संशितव्रताः // 32 भवेत्स तान्परिकामेत्सर्वानेव सदा स्वयम् // 10 एष ते लक्षणोद्देशः संक्षेपेण प्रकीर्तितः / विक्रमं क्रयमध्वानं भक्तं च सपरिव्ययम् / यादृशं नगरं राजा स्वयमावस्तुमर्हति // 33 योगक्षेमं च संप्रेक्ष्य वणिजः कारयेत्करान् // 11 उत्पत्तिं दानवृत्तिं च शिल्पं संप्रेक्ष्य चासकृत् / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि सप्ताशीतितमोऽध्यायः॥ 87 // शिल्पप्रतिकरानेव शिल्पिनः प्रति कारयेत् // 12 उच्चावचकरा न्याय्याः पूर्वराज्ञां युधिष्ठिर / यथा यथा न हीयेरंस्तथा कुर्यान्महीपतिः // 13 युधिष्ठिर उवाच / फलं कर्म च संप्रेक्ष्य ततः सर्वं प्रकल्पयेत् / राष्ट्रगुप्तिं च मे राजन्राष्ट्रस्यैव च संग्रहम् / फलं कर्म च निर्हेतुं न कश्चित्संप्रवर्तयेत् // 14 सम्यग्जिज्ञासमानाय प्रब्रूहि भरतर्षभ // 1 यथा राजा च कर्ता च स्यातां कर्मणि भागिनौ। भीष्म उवाच / समवेक्ष्य तथा राज्ञा प्रणेयाः सततं कराः // 15 राष्ट्रगुप्तिं च ते सम्यग्राष्ट्रस्यैव च संग्रहम् / नोच्छिन्द्यादात्मनो मूलं परेषां वापि तृष्णया / हन्त सर्व प्रवक्ष्यामि तत्त्वमेकमनाः शृणु // 2 ईहाद्वाराणि संरुध्य राजा संप्रीतिदर्शनः // 16 प्रामस्याधिपतिः कार्यो दशग्राम्यस्तथापरः / प्रद्विष्यन्ति परिख्यातं राजानमतिखादनम् / द्विगुणायाः शतस्यैवं सहस्रस्य च कारयेत् // 3 प्रद्विष्टस्य कुतः श्रेयः संप्रियो लभते प्रियम् // 17 प्रामे यान्प्रामदोषांश्च ग्रामिकः परिपालयेत् / वत्सौपम्येन दोग्धव्यं राष्ट्रमक्षीणबुद्धिना। तान्ब्रयाद्दशपायासौ स तु विंशतिपाय वै // 4 भृतो वत्सो जातबलः पीडां सहति भारत // 18 सोऽपि विंशत्यधिपतिर्वृत्तं जानपदे जने / न कर्म कुरुते वत्सो भृशं दुग्धो युधिष्ठिर / प.भा. 264 -2105 -