________________ 12. 84. 49 ] महाभारते [12. 86.2 स विनीय मदक्रोधौ मानमीयां च निवृतः / प्रमाणं सर्वभूतानां यशश्चैवाप्नुयान्महत् // 2 नित्यं पञ्चोपधातीतैर्मत्रयेत्सह मत्रिभिः // 49 ____ बृहस्पतिरुवाच / तेषां त्रयाणां विविधं विमर्श सान्त्वमेकपदं शक्र पुरुषः सम्यगाचरन् / बुध्येत चित्तं विनिवेश्य तत्र / प्रमाणं सर्वभूतानां यशश्चैवाप्नुयान्महत् // 3 स्वनिश्चयं तं परनिश्चयं च एतदेकपदं शक्र सर्वलोकसुखावहम् / निवेदयेदुत्तरमन्त्रकाले // 50 आचरन्सर्वभूतेषु प्रियो भवति सर्वदा // 4 धर्मार्थकामज्ञमुपेत्य पृच्छे यो हि नाभाषते किंचित्सततं भृकुटीमुखः / द्युक्तो गुरुं ब्राह्मणमुत्तमार्थम् / द्वेष्यो भवति भूतानां स सान्त्वमिह नाचरन् / 5 निष्ठा कृता तेन यदा सह स्या यस्तु पूर्वमभिप्रेक्ष्य पूर्वमेवाभिभाषते / तं तत्र मार्ग प्रणयेदसक्तम् / / 51 स्मितपूर्वाभिभाषी च तस्य लोकः प्रसीदति // 6 एवं सदा मनयितव्यमाहु दानमेव हि सर्वत्र सान्त्वेनानभिजल्पितम् / ये मत्रतत्त्वार्थविनिश्चयज्ञाः / न प्रीणयति भूतानि निर्व्यञ्जनमिवाशनम् / / 7 तस्मात्त्वमेवं प्रणयेः सदैव अदाता ह्यपि भूतानां मधुरामीरयन्गिरम् / मत्रं प्रजासंग्रहणे समर्थम् // 52 सर्वलोकमिमं शक्र सान्त्वेन कुरुते वशे // 8 न वामनाः कुब्ज कृशा न खञ्जा तस्मात्सान्त्वं प्रकर्तव्यं दण्डमाधित्सतामिह / नान्धा जडाः स्त्री न नपुंसकं च / फलं च जनयत्येवं न चास्योद्विजते जनः // 9 न चात्र तिर्यङ पुरो न पश्चा सुकृतस्य हि सान्त्वस्य श्लक्ष्णस्य मधुरस्य च / नोज़ न चाधः प्रचरेत कश्चित् // 53 सम्यगासेव्यमानस्य तुल्यं जातु न विद्यते // 10 आरुह्य वातायनमेव शून्यं भीष्म उवाच। स्थलं प्रकाशं कुशकाशहीनम् / इत्युक्तः कृतवान्सर्वं तथा शक्रः पुरोधसा / वागणदोषान्परिहत्य मन्त्रं तथा त्वमपि कौन्तेय सम्यगेतत्समाचर // 11 ___ संमत्रयेत्कार्यमहीनकालम् // 54 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि पञ्चाशीतितमोऽध्यायः॥८५॥ चतुरशीतितमोऽध्यायः // 84 // युधिष्ठिर उवाच / भीष्म उवाच / कथं स्विदिह राजेन्द्र पालयन्पार्थिवः प्रजाः / अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् / प्रति धर्म विशेषेण कीर्तिमाप्नोति शाश्वतीम् // 1 बृहस्पतेश्च संवादं शक्रस्य च युधिष्ठिर // 1 भीष्म उवाच / शक्र उवाच / व्यवहारेण शुद्धेन प्रजापालनतत्परः / किं विदेकपदं ब्रह्मन्पुरुषः सम्यगाचरन् / | प्राप्य धर्मं च कीर्ति च लोकावाप्नेत्युभौ शुचिः // 2 -2102 -