________________ सौप्तिकपर्व कथं हि वृद्धमिथुनं हतपुत्रं भविष्यति / न ह्यहं पाण्डवेयस्य विषये वस्तुमुत्सहे // 11 संजय उवाच / कथं राज्ञः पिता भूत्वा स्वयं राजा च संजय / ततस्ते सहिता वीराः प्रयाता दक्षिणामुखाः / प्रेष्यभूतः प्रवर्तेयं पाण्डवेयस्य शासनात् // 12 उपास्तमयवेलायां शिबिराभ्याशमागताः // 1 आज्ञाप्य पृथिवीं सां स्थित्वा मूर्ध्नि च संजय / विमुच्य वाहांस्त्वरिता भीताः समभवंस्तदा / कथमद्य भविष्यामि प्रेष्यभूतो दुरन्तकृत् // 13 गहनं देशमासाद्य प्रच्छन्ना न्यविशन्त ते // 2 कथं भीमस्य वाक्यानि श्रोतुं शक्ष्यामि संजय / सेनानिवेशमभितो नातिदूरमवस्थिताः / येन पुत्रशतं पूर्णमेकेन निहतं मम // 14 निकृत्ता निशितैः शस्त्रैः समन्तात्क्षतविक्षताः॥३ कृतं सत्यं वचस्तस्य विदुरस्य महात्मनः / दीर्घमुष्णं च निःश्वस्य पाण्डवानन्वचिन्तयन् / अकुर्वता वचस्तेन मम पुत्रेण संजय // 15 श्रुत्वा च निनदं घोरं पाण्डवानां जयैषिणाम् // 4 अधर्मेण हते तात पुत्रे दुर्योधने मम / अनुसारभयाद्भीताः प्राङ्मुखाः प्राद्रवन्पुनः / कृतवर्मा कृपो द्रौणिः किमकुर्वत संजय // 16 ते मुहूर्त ततो गत्वा श्रान्तवाहाः पिपासिताः // 5 संजय उवाच / नामृष्यन्त महेष्वासाः क्रोधामर्षवशं गताः / गत्वा तु तावका राजन्नातिदूरमवस्थिताः / राज्ञो वधेन संतप्ता मुहूर्तं समवस्थिताः // 6 अपश्यन्त वनं घोरं नानाद्रुमलताकुलम् // 17 धृतराष्ट्र उवाच / ते मुहूर्तं तु विश्रम्य लब्धतोयैहयोत्तमैः / अश्रद्धेयमिदं कर्म कृतं भीमेन संजय / सूर्यास्तमयवेलायामासेदुः सुमहद्वनम् // 18 यत्स नागायुतप्राणः पुत्रो मम निपातितः / / 7 नानामृगगणैर्जुष्टं नानापक्षिसमाकुलम् / अवध्यः सर्वभूतानां वज्रसंहननो युवा / नानाद्रुमलताच्छन्नं नानाव्यालनिषेवितम् // 19 पाण्डवैः समरे पुत्रो निहतो मम संजय // 8 नानातोयसमाकीर्णं तडागैरुपशोभितम् / न दिष्टमभ्यतिक्रान्तुं शक्यं गावल्गणे नरैः / पद्मिनीशतसंछन्नं नीलोत्पलसमायुतम् // 20 यत्समेत्य रणे पाथैः पुत्रो मम निपातितः // 9 प्रविश्य तद्वनं घोरं वीक्षमाणाः समन्ततः / अद्रिसारमयं नूनं हृदयं मम संजय / / शाखासहस्रसंछन्नं न्यग्रोधं ददृशुंस्ततः / / 21 हतं पुत्रशतं श्रुत्वा यन्न दीर्णं सहस्रधा // 10 उपेत्य तु तदा राजन्न्यग्रोधं ते महारथाः / - 1931 -