________________ 5. 37. 39 ] उद्योगपर्व [5. 38.3 द्रोणस्य राज्ञश्च युधिष्ठिरस्य / भोगे चायुषि विश्वास कः प्राज्ञः कर्तुमर्हति // 53 उत्सादयेल्लोकमिमं प्रवृद्धः प्रज्ञाशरेणाभिहतस्य जन्तो___ श्वेतो ग्रहस्तियेगिवापतन्खे // 39 ___श्चिकित्सकाः सन्ति न चौषधानि / तव पुत्रशतं चैव कर्णः पञ्च च पाण्डवाः / न होममत्रा न च मङ्गलानि पृथिवीमनुशासेयुरखिलां सागराम्बराम् // 40 नाथर्वणा नाप्यगदाः सुसिद्धाः // 54 धार्तराष्ट्रा वनं राजन्व्याघ्राः पाण्डुसुता मताः। सर्पश्चाग्निश्च सिंहश्च कुलपुत्रश्च भारत / मा वनं छिन्धि सव्याघ्र मा व्याघ्रान्नीनशो वनात् // नावज्ञेया मनुष्येण सर्वे ते ह्यतितेजसः // 55 न स्याद्वनमृते व्याघ्रान्व्याघ्रा न स्युर्ऋते वनम् / अग्निस्तेजो महल्लोके गूढस्तिष्ठति दारुषु / वनं हि रक्ष्यते व्याप्रैर्व्याघ्रारक्षति काननम् / / 42 न चोपयुङ्क्ते तदारु यावन्नो दीप्यते परैः // 56 न तथेच्छन्त्यकल्याणाः परेषां वेदितुं गुणान् / स एव खलु दारुभ्यो यदा निर्मथ्य दीप्यते। यथैषां ज्ञातुमिच्छन्ति नैर्गुण्यं पापचेतसः॥ 43 तदा तच्च वनं चान्यन्निर्दहत्याशु तेजसा // 57 अर्थसिद्धि परामिच्छन्धर्ममेवादितश्चरेत् / एवमेव कुले जाताः पावकोपमतेजसः / न हि धर्मादपैत्यर्थः स्वर्गलोकादिवामृतम् // 44 क्षमावन्तो निराकाराः काष्ठेऽग्निरिव शेरते // 58 यस्यात्मा विरतः पापात्कल्याणे च निवेशितः। लताधर्मा त्वं सपुत्रः शालाः पाण्डुसुता मताः / तेन सर्वमिदं बुद्धं प्रकृतिर्विकृतिश्च या॥ 45 न लता वर्धते जातु महाद्रुममनाश्रिता // 59 यो धर्ममर्थ कामं च यथाकालं निषेवते / वनं राजंस्त्वं सपुत्रोऽम्बिकेय धर्मार्थकामसंयोगं सोऽमुत्रेह च विन्दति // 46 सिंहान्वने पाण्डवांस्तात विद्धि / संनियच्छति यो वेगमुत्थितं क्रोधहर्षयोः / सिंहैविहीनं हि वनं विनश्येस श्रियो भाजनं राजन्यश्चापत्सु न मुह्यति // 47 सिंहा विनश्येयुऋते वनेन // 60 बलं पञ्चविधं नित्यं पुरुषाणां निबोध मे। इति श्रीमहाभारते उद्योगपर्वणि यत्तु बाहुबलं नाम कनिष्ठं बलमुच्यते // 48 सप्तत्रिंशोऽध्यायः // 37 // अमात्यलाभो भद्रं ते द्वितीयं बलमुच्यते / घनलाभस्तृतीयं तु बलमाहुर्जिगीषवः // 49 विदुर उवाच / बत्त्वस्य सहजं राजन्पितृपैतामहं बलम् / ऊवं प्राणा द्युत्क्रामन्ति यूनः स्थविर आयति / अमिजातबलं नाम तच्चतुर्थं बलं स्मृतम् // 50 प्रत्युत्थानाभिवादाभ्यां पुनस्तान्प्रतिपद्यते // 1 चेन त्वेतानि सर्वाणि संगृहीतानि भारत / पीठं दत्त्वा साधवेऽभ्यागताय बदलानां बलं श्रेष्ठं तत्प्रज्ञाबलमुच्यते // 51 आनीयापः परिनिर्णिज्य पादौ / महते योऽपकाराय नरस्य प्रभवेन्नरः / सुखं पृष्ट्वा प्रतिवेद्यात्मसंस्थं तेन वैरं समासज्य दूरस्थोऽस्मीति नाश्वसेत् // 52 ___ततो दद्यादन्नमवेक्ष्य धीरः // 2 ग्रीषु राजसु सर्पेषु स्वाध्याये शत्रुसेविषु / यस्योदकं मधुपर्कं च गां च -939 - 38