________________ 6. 52. 16 ] भीष्मपर्व [6. 53. 20 अभिमन्युस्ततस्तूर्णमिरावांश्च ततः परम् / अनुमानेन संज्ञाभिर्नामगोत्रैश्च संयुगे। भैमसेनिस्ततो राजन्केकयाश्च महारथाः // 16 वर्तते स्म तदा युद्धं तत्र तत्र विशां पते // 6 ततोऽभूहिपदां श्रेष्ठो वामं पार्श्वमुपाश्रितः / न व्यूहो भिद्यते तत्र कौरवाणां कथंचन / सर्वस्य जगतो गोप्ता गोप्ता यस्य जनार्दनः // 17 रक्षितः सत्यसंधेन भारद्वाजेन धीमता // 7 एवमेतन्महाव्यूहं प्रत्यव्यूहन्त पाण्डवाः / तथैव पाण्डवेयानां रक्षितः सव्यसाचिना / वधार्थ तव पुत्राणां तत्पदं ये च संगताः // 18 नाभिद्यत महाव्यूहो भीमेन च सुरक्षितः // 8 ततः प्रववृते युद्धं व्यतिषक्तरथद्विपम् / सेनापादभिनिष्पत्य प्रायुध्यस्तत्र मानवाः / तावकानां परेषां च निघ्नतामितरेतरम् // 19 उभयोः सेनयो राजन्व्यतिषक्तरथद्विपाः // 9 यौघाश्च रथौघाश्च तत्र तत्र विशां पते / हयारोहैहयारोहाः पात्यन्ते स्म महाहवे / संपतन्तः स्म दृश्यन्ते निघ्नमानाः परस्परम् // 20 ऋष्टिभिर्विमलाग्राभिः प्रासैरपि च संयुगे // 10 धावतां च रथौघानां निघ्नतां च पृथक्पृथक् / / रथी रथिनमासाद्य शरैः कनकभूषणैः / बभूव तुमुलः शब्दो विमिश्रो दुन्दुभिस्वनैः // 21 / पातयामास समरे तस्मिन्नतिभयंकरे // 11 दिवस्पृङ् नरवीराणां निघ्नतामितरेतरम् / गजारोहा गजारोहानाराचशरतोमरैः / संप्रहारे सुतुमुले तव तेषां च भारत // 22 संसक्ताः पातयामासुस्तव तेषां च संघशः // 12 इति श्रीमहाभारते भीष्मपर्वणि पत्तिसंघा रणे पत्तीन्भिण्डिपालपरश्वधैः / द्विपञ्चाशोऽध्यायः॥५२॥ न्यपातयन्त संहृष्टाः परस्परकृतागसः // 13 पदाती रथिनं संख्ये रथी चापि पदातिनम् / संजय उवाच / न्यपातयच्छितैः शस्त्रैः सेनयोरुभयोरपि // 14 ततो व्यूढेष्वनीकेषु तावकेष्वितरेषु च / गजारोहा हयारोहान्पातयांचक्रिरे तदा / धनंजयो स्थानीकमवधीत्तव भारत / हयारोहा गजस्थांश्च तदद्भुतमिवाभवत् // 15 शरैरतिरथो युद्धे पातयन्रथयूथपान् // 1 गजारोहवरैश्चापि तत्र तत्र पदातयः / ते वध्यमानाः पार्थेन कालेनेव युगक्षये / पातिताः समदृश्यन्त तैश्चापि गजयोधिनः // 16 धार्तराष्ट्रा रणे यत्ताः पाण्डवान्प्रत्ययोधयन् / पत्तिसंघा हयारोहैः सादिसंघाश्च पत्तिभिः / प्रार्थयाना यशो दीप्तं मृत्युं कृत्वा निवर्तनम् // 2 पात्यमाना व्यदृश्यन्त शतशोऽथ सहस्रशः // 17 एकाग्रमनसो भूत्वा पाण्डवानां वरूथिनीम् / ध्वजैस्तत्रापविद्धैश्च कार्मुकैस्तोमरैस्तथा / बभञ्जर्बहुशो राजंस्ते चाभज्यन्त संयुगे // 3 प्रासैस्तथा गदाभिश्च परिषैः कम्पनैस्तथा // 18 द्रवद्भिरथ भग्नैश्च परिवर्तद्भिरेव च / शक्तिभिः कवचैश्चित्रैः कणपैरङ्कुशैरपि / पाण्डवैः कौरवैश्चैव न प्रज्ञायत किंचन // 4 निस्त्रिंशैर्विमलैश्चापि स्वर्णपुखैः शरैस्तथा // 19 उदतिष्ठद्रजो भौमं छादयानं दिवाकरम् / / परिस्तोमैः कुथाभिश्च कम्बलैश्च महाधनैः / / दिशः प्रतिदिशो वापि तत्र जजुः कथंचन // 5 भूर्भाति भरतश्रेष्ठ स्रग्दामैरिव चित्रिता / / 20 - 1211 -