________________ 6. 39. 5] महाभारते [6. 40. 4 अशास्त्रविहितं घोरं तप्यन्ते ये तपो जनाः / दातव्यमिति यदानं दीयतेऽनुपकारिणे / दम्भाहंकारसंयुक्ताः कामरागबलान्विताः // 5 देशे काले च पात्रे च तद्दानं सात्त्विकं स्मृतम् // कर्शयन्तः शरीरस्थं भूतग्राममचेतसः / यत्तु प्रत्युपकारार्थ फलमुद्दिश्य वा पुनः / मां चैवान्तःशरीरस्थं तान्विद्धथासुरनिश्चयान् // 6 / दीयते च परिक्लिष्टं तदानं राजसं स्मृतम् // 21 आहारस्त्वपि सर्वस्य त्रिविधो भवति प्रियः / अदेशकाले यदानमपात्रेभ्यश्च दीयते / यज्ञस्तपस्तथा दानं तेषां भेदमिमं शृणु // 7 असत्कृतमवज्ञातं तत्तामसमुदाहृतम् // 22 आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः / ॐ तत्सदिति निर्देशो ब्रह्मणस्त्रिविधः स्मृतः / रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या आहाराः सात्त्विकप्रियाः।।, ब्राह्मणास्तन वेदाश्च यज्ञाश्च विहिताः पुरा // 23 कटुम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः / तस्मादोमित्युदाहृत्य यज्ञदानतपःक्रियाः / आहारा राजसस्येष्टा दुःखशोकामयप्रदाः // 9 प्रवर्तन्ते विधानोक्ताः सततं ब्रह्मवादिनाम् // 24 यातयामं गतरसं पूति पर्युषितं च यत् / तदित्यनभिसंधाय फलं यज्ञतपःक्रियाः / उच्छिष्टमपि चामेध्यं भोजनं तामसप्रियम् // 10 दानक्रियाश्च विविधाः क्रियन्ते मोक्षकाटिभिः // अफलाकातिभिर्यज्ञो विधिदृष्टो य इज्यते। सद्भावे साधुभावे च सदित्येतत्प्रयुज्यते।। यष्टव्यमेवेति मनः समाधाय स सात्त्विकः // 11 प्रशस्ते कर्मणि तथा सच्छब्दः पार्थ युज्यते // 26 अभिसंधाय तु फलं दम्भार्थमपि चैव यत् / यज्ञे तपसि दाने च स्थितिः सदिति चोच्यते / : इज्यते भरतश्रेष्ठ तं यज्ञं विद्धि राजसम् // 12 / कर्म चैव तदर्थीयं सदित्येवाभिधीयते // 27 विधिहीनमसृष्टान्नं मन्त्रहीनमदक्षिणम् / अश्रद्धया हुतं दत्तं तपस्तप्तं कृतं च यत् / श्रद्धाविरहितं यज्ञं तामसं परिचक्षते // 13 / असदित्युच्यते पार्थ न च तत्प्रेत्य नो इह // 28 देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनं शौचमार्जवम् / इति श्रीमहाभारते भीष्मपर्वणि ब्रह्मचर्यमहिंसा च शारीरं तप उच्यते // 14 एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः // 39 // अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं प्रियहितं च यत् / स्वाध्यायाभ्यसनं चैव वाङ्मयं तप उच्यते // 15 अर्जुन उवाच / मनःप्रसादः सौम्यंत्वं मौनमात्मविनिग्रहः / संन्यासस्य महाबाहो तत्त्वमिच्छामि वेदितुम् / भावसंशुद्धिरित्येतत्तपो मानसमुच्यते // 16 त्यागस्य च हृषीकेश पृथक्केशिनिषूदन // 1 श्रद्धया परया तप्तं तपस्तत्रिविधं नरैः। श्रीभगवानुवाच / अफलाकाटिभिर्युक्तैः सात्त्विकं परिचक्षते // 17 काम्यानां कर्मणां न्यासं संन्यासं कवयो विदुः / सत्कारमानपूजार्थं तपो दम्भेन चैव यत् / सर्वकर्मफलत्यागं प्राहुस्त्यागं विचक्षणाः // 2 क्रियते तदिह प्रोक्तं राजसं चलमध्रुवम् // 18 त्याज्यं दोषवदित्येके कर्म प्राहुर्मनीषिणः / मूढप्राहेणात्मनो यत्सीडया क्रियते तपः / / यज्ञदानतपःकर्म न त्याज्यमिति चापरे // 3 परस्योत्सादनार्थं वा तत्तामसमुदाहृतम् // 19 / निश्चयं शृणु मे तत्र त्यागे भरतसत्तम। . - 1182