________________ 6. 26. 12 ] भीष्मपर्व [6. 26. 42 क्षिप्रं हि मानुषे लोके सिद्धिर्भवति कर्मजा // 12 | आत्मसंयमयोगाग्नौ जुह्वति ज्ञानदीपिते // 27 चातुर्वयं मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः। द्रव्ययज्ञास्तपोयज्ञा योगयज्ञास्तथापरे / तस्य कर्तारमपि मां विद्ध्यकर्तारमव्ययम् // 13 स्वाध्यायज्ञानयज्ञाश्च यतयः संशितव्रताः // 28 न मां कर्माणि लिम्पन्ति न मे कर्मफले स्पृहा / अपाने जुह्वति प्राणं प्राणेऽपानं तथापरे / इति मां योऽभिजानाति कर्मभिर्न स बध्यते // 14 प्राणापानगती रुद्धा प्राणायामपरायणाः / / 29 एवं ज्ञात्वा कृतं कर्म पूर्वैरपि मुमुक्षुभिः / अपरे नियताहाराः प्राणान्प्राणेषु जुह्वति / कुरु कर्मैव तस्मात्त्वं पूर्वैः पूर्वतरं कृतम् / / 15 / सर्वेऽप्येते यज्ञविदो यज्ञक्षपितकल्मषाः // 30 किं कर्म किमकर्मेति कवयोऽप्यत्र मोहिताः / / यज्ञशिष्टामृतभुजो यान्ति ब्रह्म सनातनम् / तत्ते कर्म प्रवक्ष्यामि यज्ज्ञात्वा मोक्ष्यसेऽशुभात् // नायं लोकोऽस्त्ययज्ञस्य कुतोऽन्यः कुरुसत्तम // 31 कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यं बोद्धव्यं च विकर्मणः / एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे / अकर्मणश्च बोद्धव्यं गहना कर्मणो गतिः / / 17 कर्मजान्विद्धि तान्सर्वानेवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे॥३२ कर्मण्यकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः। श्रेयान्द्रव्यमयाद्यज्ञाज्ज्ञानयज्ञः परंतप / स बुद्धिमान्मनुष्येषु स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत् // 18 सर्वं कर्माखिलं पार्थ ज्ञाने परिसमाप्यते // 33 यस्य सर्वे समारम्भाः कामसंकल्पवर्जिताः। तद्विद्धि प्रणिपातेन परिप्रश्नेन सेवया। ज्ञानाग्निदग्धकर्माणं तमाहुः पण्डितं बुधाः // 19 उपदेक्ष्यन्ति ते ज्ञानं ज्ञानिनस्तत्त्वदर्शिनः / / 34 त्यक्त्वा कर्मफलासङ्गं नित्यतृप्तो निराश्रयः। यज्ज्ञात्वा न पुनर्मोहमेवं यास्यसि पाण्डव / कर्मण्यभिप्रवृत्तोऽपि नैव किंचित्करोति सः॥२० / येन भूतान्यशेषेण द्रक्ष्यस्यात्मन्यथो मयि // 35 निराशीयतचित्तात्मा त्यक्तसर्वपरिग्रहः / अपि चेदसि पापेभ्यः सर्वेभ्यः पापकृत्तमः / शारीरं केवलं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् // 21 सर्वं ज्ञानप्लवेनैव वृजिनं संतरिष्यसि // 36 यदृच्छालाभसंतुष्टो द्वंद्वातीतो विमत्सरः / यथैधांसि समिद्धोऽग्निर्भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन / समः सिद्धावसिद्धौ च कृत्वापि न निबध्यते // 22 ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात्कुरुते तथा // 37 गतसङ्गस्य मुक्तस्य ज्ञानावस्थितचेतसः / न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते / यज्ञायाचरतः कर्म समग्र प्रविलीयते // 23 तत्स्वयं योगसंसिद्धः कालेनात्मनि विन्दति // 38 ब्रह्मार्पणं ब्रह्म हविब्रह्माग्नो ब्रह्मणा हुतम् / श्रद्धावालभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः / ब्रह्मैव तेन गन्तव्यं ब्रह्मकर्मसमाधिना // 24 ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति // 39 दैवमेवापरे यज्ञं योगिनः पर्युपासते / अज्ञश्चाश्रद्दधानश्च संशयात्मा विनश्यति / ब्रह्माग्नावपरे यज्ञं यज्ञेनैवोपजुह्वति // 25 नायं लोकोऽस्ति न परो न सुखं संशयात्मनः // 40 श्रोत्रादीनीन्द्रियाण्यन्ये संयमाग्निषु जुह्वति / योगसंन्यस्तकर्माणं ज्ञानसंछिन्नसंशयम् / शब्दादीन्विषयानन्य इन्द्रियाग्निषु जुह्वति // 26 आत्मवन्तं न कर्माणि निबध्नन्ति धनंजय // 41 धर्वाणीन्द्रियकर्माणि प्राणकर्माणि चापरे। तस्मादज्ञानसंभूतं हृत्स्थं ज्ञानासिनात्मनः। . - 1165 -