________________ 5. 74.3] महाभारते [5. 75. 12 उत वा मां न जानासि प्लवन्द्वद इवाप्लवः / / किं तु सौहृदमेवैतत्कृपया मधुसूदन / तस्मादप्रतिरूपाभिर्वाग्भिमा त्वं समर्छसि // 3 सर्वांस्तितिक्षे संक्लेशान्मा स्म नो भरता नशन्॥१८ कथं हि भीमसेनं मां जानन्कश्चन माधव / इति श्रीमहाभारते उद्योगपर्वणि यादप्रतिरूपाणि यथा मां वक्तुमर्हसि // 4 चतुःसप्ततितमोऽध्यायः // 4 // तस्मादिदं प्रवक्ष्यामि वचनं वृष्णिनन्दन / आत्मनः पौरुषं चैव बलं च न समं परैः // 5 भगवानुवाच / सर्वथा नार्यकमैतत्प्रशंसा स्वयमात्मनः / भावं जिज्ञासमानोऽहं प्रणयादिदमब्रुवम् / अतिवादापविद्धस्तु वक्ष्यामि बलमात्मनः // 6 न चाक्षेपान्न पाण्डित्यान्न क्रोधान्न विवक्षया // 1 पश्येमे रोदसी कृष्ण ययोरासन्निमाः प्रजाः / वेदाहं तव माहात्म्यमुत ते वेद यदलम् / अचले चाप्यनन्ते च प्रतिष्ठे सर्वमातरौ // 7 उत ते वेद कर्माणि न त्वां परिभवाम्यहम् / / 2 यदीमे सहसा क्रुद्धे समेयातां शिले इव / यथा चात्मनि कल्याणं संभावयसि पाण्डव / अहमेते निगृह्णीयां बाहुभ्यां सचराचरे // 8 सहस्रगुणमप्येतत्त्वयि संभावयाम्यहम् // 3 पश्यैतदन्तरं बाह्वोर्महापरिघयोरिव / यादृशे च कुले जन्म सर्वराजाभिपूजिते / य एतत्प्राप्य मुच्येत न तं पश्यामि पूरुषम् // 9 बन्धुभिश्च सुहृद्भिश्च भीम त्वमसि तादृशः // 4 हिमवांश्च समुद्रश्च वत्री च बलभित्स्वयम् / जिज्ञासन्तो हि धर्मस्य संदिग्धस्य वृकोदर / मयाभिपन्नं त्रायेरन्बलमास्थाय न त्रयः // 10 पर्याय न व्यवस्यन्ति दैवमानुषयोजनाः॥ 5 युध्येयं क्षत्रियान्सर्वान्पाण्डवेष्वाततायिनः।। स एव हेतुर्भूत्वा हि पुरुषस्यार्थसिद्धिषु / अधः पादतलेनैतानधिष्ठास्यामि भूतले // 11 / / विनाशेऽपि स एवास्य संदिग्धं कर्म पौरुषम् // 6 न हि त्वं नाभिजानासि मम विक्रममच्युत / अन्यथा परिदृष्टानि कविभिर्दोषदर्शिभिः / यथा मया विनिर्जित्य राजानो वशगाः कृताः // 12 अन्यथा परिवर्तन्ते वेगा इव नभस्वतः // 7 अथ चेन्मां न जानासि सूर्यस्येवोद्यतः प्रभाम् / सुमत्रितं सुनीतं च न्यायतश्चोपपादितम् / विगाढे युधि संबाधे वेत्स्यसे मां जनार्दन // 13 कृतं मानुष्यकं कर्म दैवेनापि विरुध्यते // 8 किं मात्यवाक्षीः परुषैर्ऋणं सूच्या इवानघ / दैवमप्यकृतं कर्म पौरुषेण विहन्यते / यथामति ब्रवीम्येतद्विद्धि मामधिकं ततः // 14 शीतमुष्णं तथा वर्ष क्षुत्पिपासे च भारत // 9 द्रष्टासि युधि संबाधे प्रवृत्ते वैशसेऽहनि / यदन्यद्दिष्टभावस्य पुरुषस्य स्वयंकृतम् / मया प्रणुनान्मातङ्गारथिनः सादिनस्तथा // 15 तस्मादनवरोधश्च विद्यते तत्र लक्षणम् // 10 तथा नरानभिक्रुद्धं निघ्नन्तं क्षत्रियर्षभान् / लोकस्य नान्यतो वृत्तिः पाण्डवान्यत्र कर्मणः / द्रष्टा मां त्वं च लोकश्च विकर्षन्तं वरान्वरान् // 16 एवंबुद्धिः प्रवर्तेत फलं स्यादुभयान्वयात् // 11 न मे सीदन्ति मज्जानो न ममोद्वेपते मनः।। य एवं कृतबुद्धिः सन्कर्मस्वेव प्रवर्तते / सर्वलोकादभिक्रुद्धान्न भयं विद्यते मम // 17 नासिद्धौ व्यथते तस्य न सिद्धौ हर्षमश्रुते // 12 - 992 -