________________ 3. 273. 1] महाभारते [3. 273. 29 मार्कण्डेय उवाच। 273 इन्द्रजित्कृतकर्मा तु पित्रे कर्म तदात्मनः / निवेद्य पुनरागच्छत्त्वरयाजिशिरः प्रति // 15 तावुभौ पतितौ दृष्ट्वा भ्रातरावमितौजसौ। तमापतन्तं संक्रुद्धं पुनरेव युयुत्सया / बबन्ध रावणिर्भूयः शरैर्दत्तवरैस्तदा // 1 अभिदुद्राव सौमित्रिर्विभीषणमते स्थितः // 16 तौ वीरौ शरजालेन बद्धाविन्द्रजिता रणे। अकृताहिकमेवैनं जिघांसुर्जितकाशिनम् / रेजतुः पुरुषव्याघ्रौ शकुन्ताविव पञ्जरे // 2 शरैर्जघान संक्रुद्धः कृतसंज्ञोऽथ लक्ष्मणः / / 17 तौ दृष्ट्वा पतितौ भूमौ शतशः सायकैश्चितौ / तयोः समभवद्युद्धं तदान्योन्यं जिगीषतोः / सुग्रीवः कपिभिः सार्धं परिवार्य ततः स्थितः // 3 अतीव चित्रमाश्चर्यं शक्रप्रह्लादयोरिव / / 18 सुषेणमैन्दद्विविदैः कुमुदेनाङ्गदेन च। अविध्यदिन्द्रजित्तीक्ष्णैः सौमित्रिं मर्मभेदिभिः / हनूमन्नीलतारैश्च नलेन च कपीश्वरः॥ 4 सौमित्रिश्चानलस्पर्शरविध्यद्रावणिं शरैः // 19 ततस्तं देशमागम्य कृतकर्मा विभीषणः / सौमित्रिशरसंम्पर्शाद्रावणिः क्रोधमूर्छितः / बोधयामास तौ वीरौ प्रज्ञास्त्रेण प्रबोधितौ // 5 असृजल्लक्ष्मणायाष्टौ शरानाशीविषोपमान् // 20 विशल्यौ चापि सुग्रीवः क्षणेनोभौ चकार तौ / तस्यासून्पावकस्पर्शः सौमित्रिः पत्रिभित्रिभिः / विशल्यया महौषध्या दिव्यमश्रप्रयुक्तया॥६ यथा निरहरद्वीरस्तन्मे निगदतः शृणु / / 21 तौ लब्धसंज्ञौ नृवरौ विशल्यावुदतिष्ठताम् / एकेनास्य धनुष्मन्तं बाहुं देहादपातयत् / गततन्द्रीक्लमौ चास्तां क्षणेनोभी महारथौ // 7 द्वितीयेन सनाराचं भुजं भूमौ न्यपातयत् // 22 ततो विभीषणः पार्थ राममिक्ष्वाकुनन्दनम् / तृतीयेन तु बाणेन पृथुधारेण भास्वता। उवाच विज्वरं दृष्ट्वा कृताञ्जलिरिदं वचः॥ 8 जहार सुनसं चारु शिरो भ्राजिष्णुकुण्डलम // 23 अयमम्भो गृहीत्वा तु राजराजस्य शासनात् / विनिकृत्तभुजस्कन्धं कबन्धं भीमदर्शनम् / गुह्यकोऽभ्यागतः श्वेतात्त्वत्सकाशमरिंदम // 9 तं हत्वा सूतमप्यस्यैर्जघान बलिनां वरः // 24 इदमम्भः कुबेरस्ते महाराजः प्रयच्छति / लङ्कां प्रवेशयामासुजिनस्तं रथं तदा / अन्तर्हितानां भूतानां दर्शनार्थं परंतप // 10 ददर्श रावणस्तं च रथं पुत्रविनाकृतम् // 25 अनेन स्पृष्टनयनो भूतान्यन्तर्हितान्युत / ‘स पुत्रं निहतं दृष्ट्वा त्रासात्संभ्रान्तलोचनः / भवान्द्रक्ष्यति यस्मै च भवानेतत्प्रदास्यति // 11 रावणः शोकमोहातॊ वैदेहीं हन्तुमुद्यतः / / 26 तथेति रामस्तद्वारि प्रतिगृह्याथ सत्कृतम् / अशोकवनिकास्थां तां रामदर्शनलालसाम् / चकार नेत्रयोः शौचं लक्ष्मणश्च महामनाः // 12 खड्गमादाय दुष्टात्मा जवेनाभिपपात ह // 27 सुग्रीवजाम्बवन्तौ च हनूमानङ्गदस्तथा। तं दृष्ट्वा तस्य दुर्बुद्धेरविन्ध्यः पापनिश्चयम् / मैन्दद्विविदनीलाश्च प्रायः प्लवगसत्तमाः // 13 शमयामास संक्रुद्धं श्रूयतां येन हेतुना // 28 तथा समभवच्चापि यदुवाच विभीषणः / महाराज्ये स्थितो दीप्ते न स्त्रियं हन्तुमर्हसि / क्षणेनातीन्द्रियाण्येषां चढूंष्यासन्युधिष्ठिर // 14 हतैवैषा यदा स्त्री च बन्धनस्था च ते गृहे // 29 - 762 -