________________ 3. 185.1] महाभारते [3. 185. 28 भगवन्साधु मेऽद्यान्यत्स्थानं संप्रतिपादय // 14 वैशंपायन उवाच / उद्धृत्यालिञ्जरात्तस्मात्ततः स भगवान्मुनिः / ततः स पाण्डवो भूयो मार्कण्डेयमुवाच ह / तं मत्स्यमनयद्वापी महतीं स मनुस्तदा // 15 कथयस्वेह चरितं मनोवैवस्वतस्य मे // 1 तत्र तं प्राक्षिपञ्चापि मनुः परपुरंजय / मार्कण्डेय उवाच / अथावर्धत मत्स्यः स पुनर्वर्षगणान्बहून् // 16 विवस्वतः सुतो राजन्परमर्षिः प्रतापवान् / द्वियोजनायता वापी विस्तृता चापि योजनम् / बभूव नरशार्दूल प्रजापतिसमद्युतिः // 2 तस्यां नासौ समभवन्मत्स्यो राजीवलोचन / ओजसा तेजसा लक्ष्म्या तपसा च विशेषतः / विचेष्टितुं वा कौन्तेय मत्स्यो वाप्यां विशां पते // 17 अतिचक्राम पितरं मनुः स्वं च पितामहम् // 3 मनुं मत्स्यस्ततो दृष्ट्वा पुनरेवाभ्यभाषत / ऊर्ध्वबाहुर्विशालायां बदर्यां स नराधिपः / नय मां भगवन्साधो समुद्रमहिषीं प्रभो / एकपादस्थितस्तीव्र चचार सुमहत्तपः // 4 गङ्गां तत्र निवत्स्यामि यथा वा तात मन्यसे // 18 अवाक्शिरास्तथा चापि नेत्रैरनिमिषैर्दृढम् / एवमुक्तो मनुर्मत्स्यमनयद्भगवान्वशी / सोऽतप्यत तपो घोरं वर्षाणामयुतं तदा // 5 नदीं गङ्गां तत्र चैनं स्वयं प्राक्षिपदच्युतः॥ 19 तं कदाचित्तपस्यन्तमार्द्रचीरजटाधरम् / . स तत्र ववृधे मत्स्यः किंचित्कालमरिंदम।। वीरिणीतीरमागम्य मत्स्यो वचनमब्रवीत् // 6 ततः पुनर्मनुं दृष्ट्वा मत्स्यो वचनमब्रवीत् // 20 भगवन्क्षुद्रमत्स्योऽस्मि बलवद्भ्यो भयं मम। गङ्गायां हि न शक्नोमि बृहत्त्वाच्चेष्टितुं प्रभो। मत्स्येभ्यो हि ततो मां त्वं त्रातुमर्हसि सुव्रत // 7 समुद्रं नय मामाशु प्रसीद भगवन्निति // 21 दुर्बलं बलवन्तो हि मत्स्यं मत्स्या विशेषतः / / उद्धृत्य गङ्गासलिलात्ततो मत्स्यं मनुः स्वयम् / भक्षयन्ति यथा वृत्तिर्विहिता नः सनातनी // 8 समुद्रमनयत्पार्थ तत्र चैनमवासृजत् // 22 तस्माद्भयौघान्महतो मज्जन्तं मां विशेषतः / सुमहानपि मत्स्यः सन्स मनोर्मनसस्तदा। त्रातुमर्हसि कर्तास्मि कृते प्रतिकृतं तव // 9 आसीद्यथेष्टहार्यश्च स्पर्शगन्धसुखश्च वै / / 23 स मत्स्यवचनं श्रुत्वा कृपयाभिपरिप्लुतः / यदा समुद्रे प्रक्षिप्तः स मत्स्यो मनुना तदा / मनुर्वैवस्वतोऽगृह्णात्तं मत्स्य पाणिना स्वयम् // 10 तत एनमिदं वाक्यं स्मयमान इवाब्रवीत् / / 24 उदकान्तमुपानीय मत्स्यं वैवस्वतो मनुः / भगवन्कृता हि मे रक्षा त्वया सर्वा विशेषतः / अलिञ्जरे प्राक्षिपत्स चन्द्रांशुसदृशप्रभम् // 11 प्राप्तकालं तु यत्कार्य त्वया तच्छ्रयतां मम // 25 स तत्र ववृधे राजन्मत्स्यः परमसत्कृतः / अचिराद्भगवन्भौममिदं स्थावरजङ्गमम् / पुत्रवञ्चाकरोत्तस्मिन्मनुर्भावं विशेषतः।। 12 / सर्वमेव महाभाग प्रलयं वै गमिष्यति // 26 अथ कालेन महता स मत्स्यः सुमहानभूत् / संप्रक्षालनकालोऽयं लोकानां समुपस्थितः / अलिञ्जरे जले चैव नासौ समभवत्किल // 13 तस्मात्त्वां बोधयाम्यद्य यत्ते हितमनुत्तमम् // 27 अथ मत्स्यो मनुं दृष्ट्वा पुनरेवाभ्यभाषत / त्रसानां स्थावराणां च यच्चङ्गं यच्च नेङ्गति / -640 -