________________ 3. 148. 18] आरण्यकपर्व [3. 149.6 तदा हि समकर्माणो वर्णा धर्मानवाप्नुवन् // 18 वेदाचाराः प्रशाम्यन्ति धर्मयज्ञक्रियास्तथा // 33 एकवेदसमायक्ता एकमत्रविधिक्रियाः। ईतयो व्याधयस्तन्द्री दोषाः क्रोधादयस्तथा / पृथग्धर्मास्त्वेकवेदा धर्ममेकमनुव्रताः // 19 उपद्रवाश्च वर्तन्ते आधयो व्याधयस्तथा // 34 चातुराश्रम्ययुक्तेन कर्मणा कालयोगिना। . युगेष्वावर्तमानेषु धर्मो व्यावर्तते पुनः / अकामफलसंयोगात्प्राप्नुवन्ति परां गतिम् // 20 धर्मे व्यावर्तमाने तु लोको व्यावर्तते पुनः // 35 आत्मयोगसमायुक्तो धर्मोऽयं कृतलक्षणः / / लोके क्षीणे क्षयं यान्ति भावा लोकप्रवर्तकाः / कृते युगे चतुष्पादश्चातुर्वर्ण्यस्य शाश्वतः॥२१ युगक्षयकृता धर्माः प्रार्थनानि विकुर्वते // 36 एतत्कृतयुगं नाम त्रैगुण्यपरिवर्जितम् / / एतत्कलियुगं नाम अचिराद्यत्प्रवर्तते। त्रेतामपि निबोध त्वं यस्मिन्सनं प्रवर्तते // 22 युगानुवर्तनं त्वेतत्कुर्वन्ति चिरजीविनः // 37 पादेन हसते धर्मो रक्ततां याति चाच्युतः / यच्च ते मत्परिज्ञाने कौतूहलमरिंदम / सत्यप्रवृत्ताश्च नराः क्रियाधर्मपरायणाः // 23 अनर्थकेषु को भावः पुरुषस्य विजानतः // 38 ततो यज्ञाः प्रवर्तन्ते धर्माश्च विविधाः क्रियाः / एतत्ते सर्वमाख्यातं यन्मां त्वं परिपृच्छसि / त्रेतायां भावसंकल्पाः क्रियादानफलोदयाः // 24 युगसंख्यां महाबाहो स्वस्ति प्राप्नुहि गम्यताम् // 39 प्रचलन्ति न वै धर्मात्तपोदानपरायणाः / इति श्रीमहाभारते आरण्यकपर्वणि स्वधर्मस्थाः क्रियावन्तो जनास्त्रेतायुगेऽभवन् // 25 अष्टचत्वारिंशदधिकशततमोऽध्यायः // 148 // द्वापरेऽपि युगे धर्मो द्विभागोनः प्रवर्तते / विष्णुवै पीततां याति चतुर्धा वेद एव च // 26 भीम उवाच / ततोऽन्ये च चतुर्वेदास्त्रिवेदाश्च तथापरे / पूर्वरूपमदृष्ट्वा ते न यास्यामि कथंचन / द्विवेदाश्चैकवेदाश्चाप्यनृचश्च तथापरे // 27 यदि तेऽहमनुग्राह्यो दर्शयात्मानमात्मना // 1 एवं शास्त्रेषु भिन्नेषु बहुधा नीयते क्रिया। वैशंपायन उवाच / तपोदानप्रवृत्ता च राजसी भवति प्रजा // 28 एवमुक्तस्तु भीमेन स्मितं कृत्वा प्लवंगमः / एकवेदस्य चाज्ञानाद्वेदास्ते बहवः कृताः। तद्रूपं दर्शयामास यद्वै सागरलङ्घने // 2 सत्यस्य चेह विभ्रंशात्सत्ये कश्चिदवस्थितः // 29 भ्रातुः प्रियमभीप्सन्वै चकार सुमहद्वपुः / सत्यात्प्रच्यवमानानां व्याधयो बहवोऽभवन् / देहस्तस्य ततोऽतीव वर्धत्यायामविस्तरैः // 3 कामाश्वोपद्रवाश्चैव तदा दैवतकारिताः // 30 तद्रूपं कदलीषण्डं छादयन्नमितद्युतिः / यैरर्यमानाः सुभृशं तपस्तप्यन्ति मानवाः। गिरेश्वोच्छ्रयमागम्य तस्थौ तत्र स वानरः // 4 कामकामाः स्वर्गकामा यज्ञांस्तन्वन्ति चापरे // 31 समुच्छ्रितमहाकायो द्वितीय इव पर्वतः / एवं द्वापरमासाद्य प्रजाः क्षीयन्त्यधर्मतः / ताम्रक्षणस्तीक्ष्णदंष्ट्रो भृकुटीकृतलोचनः / पादेनैकेन कौन्तेय धर्मः कलियुगे स्थितः // 32 दीर्घलाङ्गुलमाविध्य दिशो व्याप्य स्थितः कपिः॥५ तामसं युगमासाद्य कृष्णो भवति केशवः। तद्रूपं महदालक्ष्य भ्रातुः कौरवनन्दनः / म. भा. 74 - 585 -