________________ 1. 101. 1] महाभारते [1. 101. 26 कस्य शापाच्च ब्रह्मर्षे शूद्रयोनावजायत // 1 संतापं परमं जग्मुर्मुनयोऽथ परंतप // 14 वैशंपायन उवाच / ते रात्रौ शकुना भूत्वा संन्यवर्तन्त सर्वतः / बभूव ब्राह्मणः कश्चिन्माण्डव्य इति विश्रुतः / दर्शयन्तो यथाशक्ति तमपृच्छन्द्विजोत्तमम् / धृतिमान्सर्वधर्मज्ञः सत्ये तपसि च स्थितः // 2 श्रोतुमिच्छामहे ब्रह्मन्किं पापं कृतवानसि // 15 स आश्रमपदद्वारि वृक्षमूले महातपाः / ततः स मुनिशार्दूलस्तानुवाच तपोधनान् / ऊर्ध्वबाहुमहायोगी तस्थौ मौनव्रतान्वितः / / 3 दोषतः कं गमिष्यामि न हि मेऽन्योऽपराध्यति // 16 तस्य कालेन महता तस्मिंस्तपसि तिष्ठतः / राजा च तमृषिं श्रुत्वा निष्क्रम्य सह मत्रिभिः / तमाश्रमपदं प्राप्ता दस्यवो लोप्त्रहारिणः / प्रसादयामास तदा शूलस्थमृषिसत्तमम् // 17 अनुसार्यमाणा बहुभी रक्षिभिर्भरतर्षभ // 4 यन्मयापकृतं मोहादज्ञानादृषिसत्तम / ते तस्यावसथे लोप्नं निदधुः कुरुसत्तम। प्रसादये त्वां तत्राहं न मे त्वं क्रोढुमर्हसि // 18 निधाय च भयाल्लीनास्तत्रैवान्वागते बले // 5 एवमुक्तस्ततो राज्ञा प्रसादमकरोन्मुनिः / तेषु लीनेष्वथो शीघ्रं ततस्तद्रक्षिणां बलम् / कृतप्रसादो राजा तं ततः समवतारयत् / / 19 / आजगाम ततोऽपश्यंस्तमृषि तस्करानुगाः // 6 अवतार्य च शूलाग्रात्तच्छूलं निश्चकर्ष ह / तमपृच्छंस्ततो राजंस्तथावृत्तं तपोधनम् / अशक्नुवंश्च निष्क्रष्टुं शूलं मूले स चिच्छिदे // 20 कतरेण पथा याता दस्यवो द्विजसत्तम / स तथान्तर्गतेनैव शूलेन व्यचरन्मुनिः / तेन गच्छामहे ब्रह्मन्पथा शीघ्रतरं वयम् // 7 स तेन तपसा लोकान्विजिग्ये दुर्लभान्परैः। तथा तु रक्षिणां तेषां ब्रुवतां स तपोधनः / अणीमाण्डव्य इति च ततो लोकेषु कथ्यते // 21 न किंचिद्वचनं राजन्नवदत्साध्वसाधु वा // 8 स गत्वा सदनं विप्रो धर्मस्य परमार्थवित् / ततस्ते राजपुरुषा विचिन्वानास्तदाश्रमम् / आसनस्थं ततो धर्मं दृष्ट्वोपालभत प्रभुः // 22 ददृशुस्तत्र संलीनांस्तांश्चोरान्द्रव्यमेव च // 9 किं नु तदुष्कृतं कर्म मया कृतमजानता / ततः शङ्का समभवदक्षिणां तं मुनिं प्रति / यस्ययं फलनिवृत्तिरीदृश्यासादिता मया / संयम्यैनं ततो राज्ञे दस्यूंश्चैव न्यवेदयन् / / 10 शीघ्रमाचक्ष्व मे तत्त्वं पश्य मे तपसो बलम् // 23 तं राजा सह तेश्चोरैरैन्वशाद्वध्यतामिति / धर्म उवाच / स वध्यघातैरज्ञातः शूले प्रोतो महातपाः // 11 पतंगकानां पुच्छेषु त्वयेषीका प्रवेशिता। ततस्ते शूलमारोप्य तं मुनि रक्षिणस्तदा। कर्मणस्तस्य ते प्राप्तं फलमेतत्तपोधन / / 24 प्रतिजग्मुर्महीपालं धनान्यादाय तान्यथ // 12 अणीमाण्डव्य उवाच / शूलस्थः स तु धर्मात्मा कालेन महता ततः / अल्पेऽपराधे विपुलो मम दण्डस्त्वया कृतः / निराहारोऽपि विप्रर्षिर्मरणं नाभ्युपागमत् / शद्रयोनावतो धर्म मानुषः संभविष्यसि // 25 धारयामास च प्राणानृषीश्च समुपानयत् // 13 / मर्यादा स्थापयाम्यद्य लोके धर्मफलोदयाम् / शूलाग्रे तप्यमानेन तपस्तेन महात्मना / आ चतुदशमावर्षान्न भविष्यति पातकम् / - 152 -