Page Text
________________ 19. तृतीयः परार्थानुमानपरिच्छेदः / [ 3.58. एकस्य रूपस्येति / धर्मिणा सह संबन्धः धर्मिसंबन्धः। धर्मिणि सत्त्वं हेतोः / तस्य असिद्धौ संदेहे वा असिद्धसंज्ञको हेत्वाभासः। असिद्धत्वादेव च धर्मिण्यप्रतिपत्तिहेतुः / न साध्यस्य, न विरुद्धस्य, न संशयस्य हेतुरपि त्वप्रतिपत्तिहेतुः / न कस्यचिदतः प्रतिपत्तिरिति कृत्वा। अयं चार्थोऽसिद्धसंज्ञाकरणादेव प्रतिपत्तव्यः // उदाहरणमाहयथा-अनित्यः शब्द इति साध्ये चानुषत्वमुभयासिद्धम् // 5 // यथेत्यादि। अनित्यः शब्द इत्यनित्यत्वविशिष्टे शब्दे साध्ये चाक्षुषत्वं चक्षुर्माह्यत्वं शब्वे द्वयोरपि वादिप्रतिवादिनोरसिद्धम् // चेतनास्तरव इति साध्ये सर्वत्वगपहरणे मरणं प्रतिवाद्यसिद्धम् ,विज्ञानेन्द्रियायुनिरोधलक्षणस्य 'मरणस्यानेनाभ्युपगमात्, तस्य च तरुष्वसंभवात् // 56 // . चेतनास्तरव इति तरूणां चैतन्ये साध्ये। सर्वा स्वक् सर्वत्वक् / सस्या अपहरणे सति मरणं दिगम्बरैरुपन्यस्तं प्रतिवादिनो बौद्धस्यासिद्धम् / . कस्मादसिद्धमित्याह-विज्ञानं चेन्द्रियं चायश्चेति द्वन्द्वः / तत्र विज्ञानं चक्षुरादिजनितम् / रूपादिविज्ञानोत्पत्त्या यदनुमितं 'कायान्तर्भूतं चक्षुर्गोलकादिस्थितं रूपं - अयं हेत्वाभासः कीदशीं प्रतिपत्ति प्रसूत इत्याह-असिद्धत्वादेवेति / तुशब्दार्थश्चकारः। कथमेतत्प्राप्यत इत्याह-अयञ्चेति / चो यस्मादर्थे / कस्याश्चिदपि प्रतिपत्तेर्हेतुतया न सिद्ध इति असिद्ध उक्त इत्यभिप्रायः / / द्वयोरपि वादिप्रतिवादिनोरसिद्धमनिश्चितम् / अनेन व्यधिकरणासिद्धोऽप्युक्तो द्रष्टव्यः / यथा राज्ञोऽयं प्रासादः, काकस्य काादिति / तस्यापि काय॑स्य प्रासादे धर्मिणि उभयोरसिद्धत्वात्, केवलं तत्रासिद्धोऽप्यर्थधर्मिगतत्वेनोपादानात् तथा व्यपदिश्यते / . ननु व्यधिकरणमपि लिङ्गं गमकं दृष्टम् / यथा प्रत्यग्रशरावदर्शनं भ्रान्तिम त]प्रत्यग्रशरावत्वस्य भ्रान्तिमच्चक्रवत्त्वे / अस्य च हेतुत्वाद् / देश एव हि धर्मी अविदूरलालसम्बन्धित्वं साध्यम्, तस्य च धर्मिणः प्रत्यग्रशरावसम्बन्धित्वं भ्रान्तिमच्चक्रसम्बन्धित्वञ्च धर्मो भवत्येव / न त्वत्र कुलालस्य धर्मिणः सद्भावः साध्यते, येनैव तदुच्यतेति / / तथा, विशेषणासिद्धविशेष्यासिद्धावप्यनेनैवोक्तौ द्रष्टव्यो। यथाऽनित्यः शब्दोऽनभिनित्यः B. 2 द्वयोर्द्वयोरपि B. 3 मरणादिति प्रति०. C... ४०स्यानेन मरणस्याभ्यु० C. .चायश्च रूपा० A. P. H. चायुश्च तत्र B. N. 6 विज्ञानचक्षु-B. ॐ जयित-B. चक्षुरादिविज्ञानं रूपा० E. चक्षुरादिज्ञानं रूपा० C. कार्यान्त• B. P... 9 स्थितरूपम्-A. B. P. H. N. :.'
| SR No. | 004317 |
| Book Title | Dharmottar Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | Kashiprasad Jayswal Anushilan Samstha |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 380 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 7 MB |