Page Text
________________ 64 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिका तदारसाधिकरणे द्वचणुकेऽपि रूपं नस्यात् / एवं द्वयणुके यदि रूपं नस्यात् तदा त्रसरेणावपि रूपं न स्यात्। तथा च त्रसरेणोः प्रत्यक्षं न स्यात् तथा चात्रापि कार्यकारणभावमूलक एवानुकूलतर्कोऽनुसन्धेयः। न, तदुपजीव्यान्येषामप्यनुकूलतर्केण व्याप्तिग्रहात्, यत्र च साध्योपाध्योः हेतसाध्ययोः वा व्याप्तिग्राहकसाम्यात् नैकत्र व्याप्तिनिश्चयस्तत्र सन्दिग्धोपाधित्वं व्यभिचारसंशयोपधायकत्वात् / यदा च तादृश्येकत्रानुकूलतर्कावतारस्तदा हेतुत्वमुपाधित्वं वा निश्चितं पक्षेतरस्य स्वव्याघातकत्वेन न हेतुव्यभिचारसंशायकत्वमतो न सन्दिग्धोपाधिरपि सः। __तदुपजीव्येति। तत् कार्यकारणभावस्वरूपम् उपजीव्यं येषामनुकूलतर्काणामिति। स्वव्याघातकत्वेति। पर्वतो वह्निमान् धूमात् इत्यत्र पर्वतेतरत्वरूपोपाधौ साध्यः व्यापकत्वव्यतिरेकनिश्चय एव।तादृशव्यतिरेकनिश्चये स्वव्याघातकत्वरूपप्रतिकूलतर्कोऽध्यवसेयः / यदा तु तर्को न स्फुरति तदा तस्य सन्दिग्धोपाधित्वं ब्रह्मणाऽपि निवारयितुं न शक्यते इति भावः। यद्यपीति। विशेषादर्शनदशायां साध्यव्यापकत्वाभावनिर्णायकाभावदशायां स्वव्यभिचारेण पक्षेतारत्व]रूपोपाधिव्यभिचारेण साधनस्य धूमस्य वहिव्यभिचारित्वसंशयाधायकत्वं संशयजनकत्वं सम्भवत्येव / व्याप्यसंशये व्यापकसंशयस्यावश्यकत्वात् इति। यद्यपीत्याशङ्कार्थः / समाधत्ते - तथापीति। वस्तुतः उपाधित्वाभावेन साध्यव्यापकत्वे सतिसाधनाव्यापकत्वाभावेन साध्यसमानाधिकरणत्वेसतिसाध्यव्यभिचारिसाधनाव्यापकत्वविरहात्वान तस्यपक्षेतरस्योपाधित्वम्।अतएवन सन्दिग्धोपाधित्वमपि।यएव वस्तुगत्योपाधिर्भवति तस्यैव सन्देहदशायां सन्दिग्धोपाधित्वम् अन्यत्र तु उपाधित्वप्रकारसन्देहादेव व्यभिचारसन्देहो भवति / यथा उपाधिभ्रमात् व्यभिचारभ्रमः, न हि तत्रस्वव्यभिचारेण व्यभिचारानुमानसम्मभवेऽपितस्योपाधित्वमितिभावः / सत्प्रतिपक्षोत्थापकतयोपाधेर्दूषकत्वमाशङ्ग्य निषेधति। यत्तु पक्षेतरस्य यथा साध्यव्यापकत्वं तथा साध्याभावव्यापकत्वमपि ग्राहकसाम्यात्, तथा चोभयव्यापकनिवृत्त्या साध्यतदभावाभ्यां पक्षे निवर्तितव्यम्, न चैवम्, तथा च पक्षेतरः साध्यव्यापकतासंशयेन सन्दिग्धः कथं परं दूषयेदिति, तन्न, तथापि साध्यव्यापकतापक्षमालम्ब्य हेतुव्यभिचारसंशयाधायकत्वेन दूषकं स्यादेव। यत्त्विति मूलम् / पक्षेतरत्वस्य पर्वतेतरत्वस्य तथा साध्यव्यापकत्वं वह्रिव्यापकत्वं तथा वन्यभावव्यापकत्वमितिमहानसादौ पक्षातिरिक्ते ह्रदादौ तुग्रहमिति।तन्निवृत्त्या पक्षेतरत्वनिवृत्त्यापक्षे साध्यतदभावाभ्यामपि निवर्तयितव्यम् / तथा च साध्यतदभावयोरपि न ज्ञानं पक्षे सत्प्रतिपक्षस्थल इव। वस्तुगतो(ति)मनुरुद्धयाह-न
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |