Page Text
________________ 464 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिका सन्देहत्वेनैव व्याप्तिग्रहप्रतिबन्धकत्वम्। ननु तत्तद्वयभिचारसन्देहत्वेन व्याप्तिग्रहप्रतिबन्धकत्वे प्रतिबन्धकतावच्छेदकस्यानुगतस्याभावादननुगमः स्यादिति चेन्न, प्रतिबन्धकतावच्छेदकाननुगमस्यादोषत्वात् / तथाहि कारणतावच्छेदकस्याननुगमे तेन तेन तत्तद्दण्डत्वादिनारूपेण कारणत्वे उच्यमाने तत्तद्दण्डव्यक्तेस्तत्तद्घटव्यक्तिं प्रति व्यभिचारितयाऽनन्यथासिद्धनियतपूर्ववर्तित्वरूपं कारणत्वं न सिद्धयति, व्यभिचारेणोक्तरूपेण कारणत्वाग्रहात् / प्रतिबन्धकत्वस्य तु कारणीभूताभावप्रतियोगित्वरूपस्याननुगमेऽपितेन तेन रूपेण यानि यानि बन्धकानि तावदभावकूटस्यैव कारणत्वम् / तथाहि यथा दाहे मणिनिष्ठप्रतिबन्धकतावच्छेदकं न मणित्वम् उत्तेजकमणिसाधारण्यात्।मणित्वमुत्तेजकमणावप्यस्ति।प्रतिबन्धकप्रतिबन्धकमुत्तेजकम्। किन्तु तत्तन्मणित्वेन तत्तद्दाहत्वेन च प्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावे दाहत्वावच्छिन्ने तावत्प्रतिबन्धकानामभावकूट एव कारणम्, तावदभावकूटस्य दाहत्वावच्छिन्नेऽनुगतकारणत्वसम्भवात् / यथा तद्दाहविशेषे तन्मणिप्रतिबन्धकः एवं तद्दाहे तदौषधमिति। दाहत्वावच्छिन्नेऽनुगतप्रतिबध्यप्रतिबन्धकभावाभावेऽपिदाहत्वावच्छिन्नेऽनुगतकार्ये तत्तत्प्रतिबन्धकाभावत्वेन रूपेण यावन्तः प्रतिबन्धकाभावास्तावतां प्रतिबन्धकाभावानाम् / दण्डचक्रादिषु अनुगतकारणतावच्छेदकाभावेऽपि कपालनिष्ठा कारणता भिन्ना, चक्रनिष्ठा कारणता भिन्ना, दण्डनिष्ठा कारणता भिन्ना। तथा च कपालस्य कपालत्वेन कारणत्वम्, अन्येषामपितत्तद्रूपत्वेन कारणत्वम्, तद्वत्प्रतिबन्धकाभावस्य भिन्न(ना) भिन्ना कारणता तत्तत्प्रतिबन्धकाभावत्वेन यथा तत्तन्मण्यभावत्वेन कारणता / एवं च तत्तद्वयभिचारज्ञानस्यापि प्रतिबन्धकतया तत्तद्व्यभिचारज्ञानाभावात्वेनैव कारणता यथा साध्यात्यन्ताभाववद्वृत्तित्वज्ञाने विद्यमाने व्याप्तिग्रहो न जायते इति कृत्वा वह्नयभाववद्वृत्तित्वज्ञानाभावत्वेनानुमितिकारणता प्रतिबन्धकाभावस्य कूटकारणत्वेन(ना)नुगम एव नास्ति तत्प्रतिबन्धकाभावत्वेन दाहत्वेनानुगतएव कार्यकारणभाव इतिभावः, किन्तुकारणतावच्छेदकाननुगमो दोष इत्यर्थः / एतदेवाह - तत्तत्सन्देहत्वेनैवेति टीका / यादृशाद् व्यभिचारज्ञानाद् व्याप्तिग्रहो न जायते तादृशव्यभिचारज्ञानत्वेन प्रतिबन्धकता, तदभावत्वेन करणतेत्यर्थः / यद्वेति पक्षमुपसंहरनाह - निश्चितेति [237 B] टीका। निश्चितहेतुमति पक्षे उपाधिसन्देहाद्यनाहितसाध्यव्यभिचारसंशयातिरिक्तव्यभिचारसंशयत्वेन प्रतिबन्धकत्वे प्रतिबन्धकाननुगमोऽपि नास्ति / सर्वेषु व्यभिचारसन्देहेषु निश्चितहेतुमतीत्यादिप्रतिबन्धकतावच्छेदकमप्यनुगतं भवतीति अनुगतत्वमपि न दोष इत्यर्थः / अत एवेति टीका / यतो निश्चितहेतुमतीत्याधुक्तव्यभिचारसंशयत्वेन प्रतिबन्धकत्वम् अतएवानुमानदूषणार्थं व्यभिचारस्य व्यभिचारसंशयत्वेनाप्युद्भावनं कर्तव्यम्। व्यभिचारनिश्चयस्य तु व्यभिचारनिश्चयत्वेनैव दूषणम्। ननु साध्याभाववद्वृत्तित्वनिश्चयत्वेन संशयत्वेन वा व्यभिचारज्ञानस्य प्रतिबन्धकत्वे अयं वृक्षः संयोगी द्रव्यत्वात् इत्यत्र साध्याभाववद्वृत्तित्वज्ञानं वर्ततेऽनुमितिप्रतिबन्धः स्यादित्यत आह - साध्याभावेति टीका। तथा चनसाध्याभाववद्वृत्तित्वज्ञानत्वेन प्रतिबन्धकत्वं
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |