Page Text
________________ केवलव्यतिरेक्यनुमाननिरूपणम् 251 विशेषणतयैव भासते न तु स्वतन्त्रा। अन्यथेति टीका / यदीच्छायां साध्यप्रसिद्धिर्नास्ति तदा इच्छाविशेष्यकप्रतीत्यर्थमिति किमर्थमुच्यते। तथा चेच्छायांसाध्यप्रसिद्धिर्नास्ति तदा इच्छायांसाध्यनिश्चयार्थमित्येव व्यतिरेक्यनुमानमित्येव ब्रूयात् इत्यर्थः। अथाष्टद्रव्यबाधानन्तरं इच्छादौ गुणत्वादेवाष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वं सिद्धयति पक्षधर्मताबलात् प्रसिद्धविशेषबाधे सामान्यज्ञानस्य तदितरविशेषविषयत्वनियमात्, अतएवासर्वविषयानित्यज्ञानबाधानन्तरंक्षित्यादौ कार्यत्वेन ज्ञानजन्यत्वं सिद्धयन्नित्यसर्वविषयत्वं ज्ञानस्यादायैव सिद्धयति इति चेत्।न। बाधानन्तरं ह्यष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यविषयाप्यनुमितिद्रव्याश्रितत्वप्रकारिकास्यात् अनुमितेर्व्यापकतावच्छेदकमात्रप्रकारकत्वनियमात्, नत्वष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वप्रकारिका तस्य पूर्वमप्रतीतत्वेन प्रकारत्वासम्भवादिति तत्प्रकारिकानुमितिर्व्यतिरेकिणैव / अनाद्यनन्तव्यणुकादियावत्पक्षीकरणेऽनाद्यनन्ततावदुपादानगोचरापरोक्षज्ञानत्वमेव नित्यसर्वविषयकत्वमेतदन्यनित्यसर्वविषयत्वंव्यतिरेकिण एव सिद्धयति, पक्षधर्मताबलेनापिव्यापकतावच्छेदकप्रकारेण साध्यसिद्धिर्भवति न तु साध्यगतविशेषप्रकारिका अतिप्रसङ्गात्। नन्वष्टद्रव्यानाश्रिता इच्छा द्रव्याश्रितेति यदि साध्यते तदा अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्याश्रितत्वमन्तरेण प्रतिज्ञार्थ एव नोपपद्यते, सत्यम्, एवमप्यष्टद्रव्यानाश्रितेच्छायां द्रव्याश्रितत्वं सिद्धयतु तस्याष्टद्रव्यातिरेक्यं कुत: सिद्धयेत् / अथ सामान्याव्यभिचारमादाय मानान्तरोपनीतं तत्तदन्यत्वमुपजीव्याष्टद्रव्यान्यद्रव्यवृत्तितैवेच्छादेः परिच्छिद्यते ज्ञानान्तरोपस्थापितविशेषणविशिष्टज्ञानस्य सुरभिचन्दनमित्यादौ दर्शनादिति चेत्।न।मानान्तरानियमेनानुपस्थितेः / ये चेच्छाश्रये पृथिव्यादिभिन्नत्वं न जानन्ति इच्छायाश पृथिव्याद्यनाश्रितत्वं न जानन्ति तेषामप्यनुमानादित्यप्याहुः / अथ व्यतिरेकी नानुमानं सर्वत्र प्रमेयत्वादिना सत्प्रतिपक्षग्रस्तत्वादिति चेत् / न / विपक्षबाधकेन व्यतिरेकिणो बलवत्त्वात्। अथ मूलम् / प्राचां मतेन शङ्कते - अथेति मूलम् / इच्छायाः पृथिव्यादौ वृत्तित्वे यदा बाधकावतारस्तदा तादृशबाधकावतारसहायेन इच्छा द्रव्याश्रिता गुणत्वात् इत्यनुमानेनैव अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वस्य
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |