Page Text
________________ 246 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिका प्रतियोग्युपलम्भ एव जायते / दोषेतरेति। सकलप्रतियोग्युपलम्भकेत्यत्र विशेषणं देयम्, तथा च दोषेतरपदेनैव संशायकदोषरूपसंशयसामग्रीवारणे किमर्थं निश्चयर्घाटता विवक्षा कर्तव्या इत्यस्वरसादाह - वस्तुत इति टीका। तथा च तुष्यतु दुर्जनः इति न्यायेन भवतु संशयरूपा साध्यप्रसिद्धिरप्यनुमानाङ्गम् / अन्वयव्यतिरेकाभ्यां साध्यज्ञानत्वेन साध्यप्रसिद्धरनुमानाङ्गत्वं तथापि संशयरूपापि साध्यप्रसिद्धिर्न सम्भवति / कुतः ? संशयेऽपि उभयकोटिप्रसिद्धिरेव कारणम्, तथा च कोटेः कुत्रापि चेन्निश्चयो नास्ति तदा संशयो न भवत्येव। ननु पूर्वपूर्वसंशयादेव कोटिप्रसिद्धिरुत्तरोत्तरसंशयजनिका भविष्यतीति चेन्न मूलभूतनिश्चयस्य कुत्राप्यभावे निश्चयमूलकपूर्वपूर्वसंशयस्याप्यभावात्मूलभूतनिश्चयसत्त्वेवा निश्चयरूपैव साध्यप्रसिद्धिर्भविष्यति, किमर्थं संशयरूपसाध्यप्रसिद्ध्यनुसरणमित्याह - सिद्धौ वेति टीका / तथा च साध्यनिश्चयरूपैव साध्यप्रसिद्धिरङ्गम्, किमर्थं संशयम्पा सेत्यर्थः। न च यदीच्छा अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्याश्रिता न स्यादष्टानाश्रिता सती द्रव्याश्रिता न स्यात् रूपवदिति साध्यविपर्ययकोटौ प्रतिकूलतर्कसहकृत: साध्यसंशय एव निश्चयकार्य करोति, अत एवैतादृशसंशयोपस्थितकल्पितडित्थादिसाधनमप्यपास्तम्, तद्विपर्यये प्रतिकूलतर्काभावादिति वाच्यम् / साध्यनिश्चयं विना साध्यव्यतिरेकनिश्चयतन्मूलत र्कानवतारात्, अन्यथा अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वनिरूपणे तर्कोदयस्तोदये च तत्सहकृतसाध्यसंशयस्य साध्यव्यतिरेकनिश्शायकत्वमिति / उच्यते / इच्छाश्रयद्रव्यसिद्धौ पृथिव्यादाविच्छाधारताऽभावेतद्रव्यं पृथिव्याद्यष्टद्रव्यभिन्नम् अष्टद्रव्यावृत्तिधर्मवत्त्वात् पृथिव्यादित्वे बाधकसत्त्वात् वा इत्यष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यसिद्धाविच्छायामष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवत्त्वमष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वं वा साध्यते साध्यप्रसिद्धिर्द्रव्यत्वे इच्छाविशेष्यकाष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यवृत्तित्वप्रतीतेय॑तिरेकिसाध्यत्वात्, तथापीच्छा अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्याश्रिताअष्टद्रव्यानाश्रितत्वे सति द्रव्याश्रितत्वात् अष्टद्रव्यातिरिक्तद्रव्यत्ववदितिसाध्यप्रसिद्धयैव दृष्टान्तसिद्धेरन्वयी हेतुः स्यादिति चेत्।न।अन्वयव्याप्त्यप्रतिसन्धाने व्यतिरेकव्याप्तिप्रतिसन्धानदशायां व्यतिरेकिसम्भवात् / न च द्रव्यत्वादेः सपक्षात् व्यावृत्तावसाधारण्यम्, तद्धि साध्य-तदभावोभयसाधकत्वेन सत्प्रतिपक्षोत्थापकतया दोषावहंप्रकृते चन हेतोः साध्याभावसाधकत्वं विपक्षे बाधकाभावात् साध्य
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |