Page Text
________________ 244 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिका टीका। तथा चाश्रयत्वमेव द्रव्यनिष्ठः साधारणो धर्मो वर्तते एव, तेन साधारणधर्मदर्शनेन पश्चात् सन्देहो जायत इति नानुपपत्तिः। संशयेन साध्यप्रसिद्धावपि तद्व्यतिरेकनिश्चयासम्भवात् साध्यव्यतिरेक- .. तद्वयाप्तिनिश्चयस्य साध्यनिश्चयसाध्यत्वात् साध्यसन्देहे तद्वयतिरेकादिसंशयावश्यम्भावात् / किञ्च सन्देहोपस्थितसाध्यस्य व्यतिरेकिनिरूपणं न योग्यानुपलम्भात् साध्यनिश्चयं विना योग्यानुपलम्भासम्भवात् / नापि व्यापकाभावात्, साध्यनिश्चयं विना तद्व्यापकत्वनिश्चयाभावात्। अथ मूलम् / संशयेनेति मूलम् / तथा च संशयरूपा साध्यप्रसिद्धिर्नाङ्गम् / तत्र हेतुर्यथा - तद्व्यतिरेकेति / साध्यसंशये सति साध्यव्यतिरेकनिश्चयोन सम्भवति।कुतइत्यतआह - साध्यव्यतिरेक-तद्वयाप्तिनिश्चयस्येति / साध्यव्यतिरेकश्च साध्यव्यतिरेकव्याप्तिश्च [120A]साध्यव्यतिरेकतद्व्याप्ती तयोर्निश्चयस्य साध्यनिश्चयाधीनत्वात् / ननु साध्यसन्देहेऽपि साध्यव्यतिरेकनिश्चयो भविष्यतीत्यत आह - साध्यसन्देहे इति। तथा च साध्यसन्देहत्वेन साध्यव्यतिरेकसन्देहत्वेन कार्यकारणभावः, साध्यनिश्चयत्वेन साध्यव्यतिरेकनिश्चयत्वेन कार्यकारणभावः / नन्वन्वयव्यतिरेकाभ्यां साध्याभावनिश्चयं साध्यप्रतिज्ञानत्वेनैव कार्यकारणभावोऽस्त्वित्यत आह - किञ्चेति मूलम् / सन्देहेति मूलम् / तथा च सन्देहरूपा साध्यप्रसिद्धिर्योग्यानुपलम्भमादाय न व्यतिरेकनिश्चायिका / कुत इत्यत आह - साध्यनिश्चयं विनेतिमूलम्। तथा च साध्यनिश्चयं विना योग्यानुपलम्भ एव नास्ति, ततो व्यतिरेकव्याप्तिनिरूपणं न भवतीत्यर्थः / हेत्वन्तरमाह - नापीति / साध्यव्यापकाभावात् साध्यव्यतिरेकनिश्चयोऽपि न भवति। साध्यव्यापकं साध्यसामर यादिकम्, तदभावादपि न साध्यव्यतिरेकनिश्चयः यतः साध्यः(ध्य)निश्चयाभावेऽपि साध्यव्यापकत्वमपि निर्णेतुं न शक्यते। यतः साध्यव्यापकत्वं नाम साध्यसमानाधिकरणात्यन्ताभावाप्रतियोगित्वं तथा च साध्यानिर्णये साध्यसमानाधिकरणात्यन्ताभावाप्रतियोगित्वमपि कथं निर्णेतुं शक्यम् तथा च प्रकृते साध्यानिर्णये साध्यव्यापकत्वमपि निर्णेतुं न शक्यते / ततः साध्यव्यापकत्वानिर्णये साध्यव्यापकाभावनिर्णयोऽपि न सम्भवतीति न व्यतिरेकव्याप्तिनिर्णयः / ___ अथ टीका / साध्यनिश्चयाभावयोग्यानुपलब्धिः कथं नास्तीत्यत आह - तत्तद्वयाप्येति टीका / तथा च योग्यानुपलब्धेर्लक्षणं प्रतियोगिप्रतियोगिव्याप्येतरसकलप्रतियोग्युपलम्भकसमवधाने याऽनुपलब्धिः सा योग्यानुपलब्धिः / यथा घटाभावनिश्चये प्रतियोगी घटः, घटव्याप्यो घटेन्द्रियसन्निकर्षः, तथा च प्रतियोगी घटः प्रतियोगिव्याप्यो घटेन्द्रियसन्निकर्षः, एतदुभयातिरिक्तयावन्ति घटोपलम्भकानि अधिकरणालोकादीनि तेषां सर्वेषां
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |