Page Text
________________ 224 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिंका ___ उच्यते।इच्छाऽसमवायिकारणसिद्धाविच्छात्वंसंयोगासमवायिकारणकवृत्ति नित्येन्द्रियग्राह्यविशेषगुणवृत्तिगुणत्वसाक्षाद्वयाप्यजातित्वात् शब्दत्ववत् स चासमवायिकारणं संयोगः किञ्चिदवच्छिन्नः संयोगत्वात् आत्मसंयोगमात्रस्येच्छाजनकत्वेऽतिप्रसङ्गादितीच्छाऽसमवायिकारणसंयोगावच्छेदकत्वं सात्मकत्वं शरीरे साध्यते / यद्वा आत्मनीच्छाधारता महत्संयोगावच्छेद्या जन्यविभुविशेषगुणाधारतात्वात् वाय्वादिसंयोगाद्यवच्छेद्यशब्दाधारत्ववदिति सामान्यतः सिद्धमिच्छाधारताघटकेच्छासमवायिकारणद्रव्यसंयोगवत्त्वं सात्मकत्वम्, अत एव ज्ञानसमानाधिकरणज्ञानकारणीभूतसंयोगाश्रयकार्यत्वं वा सात्मकत्वं स्वशरीरे प्राणादिमत्त्वस्य इच्छादिमत्त्वस्य च चेष्टावयवोपचयादिव्याप्यत्वग्रहात् घटादौ चेष्टादिविरहेण प्राणादिमत्त्वेच्छादिमत्त्वविरहानुमानमिच्छादिविरहात् इच्छादिप्रयोजकेच्छाद्याधारताघटकेच्छाद्यसमवायिकारणसंयोगविरहानुमानं कार्याभाववति कारणाभावनियमात् / न च सात्मकत्वं शरीरवृत्तिशरीरे बाधकाभावात् शरीरत्ववदित्यन्वयिनैवसाध्यसिद्धेः किं व्यतिरेकिणेति वाच्यम्।शरीरंसात्मकमिति शरीरविशेष्यकबुद्धेर्व्यतिरेकिणंविनानुपपत्तेः उपायान्तरस्योपायान्तरादृषकत्वाच्च / यद्वा चेष्टा संयोगासमवायिकारणिका संस्काराजन्यक्रियात्वादिति चेष्टायाअसमवायिकारणसंयोगसिद्धौ प्रयत्नवदात्मसंयोगएवपर्यवस्यति प्रयत्नान्वयव्यतिरेकानुविधायित्वात्, एवं च चेष्टाया असमवायिकारणसंयोगाश्रयत्वे सति शरीरत्वं सात्मकत्वं जीवच्छरीरे साध्यं चेष्टावत्त्वादिति हेतुः चेष्टाविरहश्च घटादौ प्रत्यक्षसिद्धः चेष्टाविरहात् तदसमवायिकारणसंयोगविरहोऽपिसुग्रहः।यद्वाजीवच्छरीरं तदवयवोवा आत्मभिन्नत्वेसति आत्मविशेषगुणकारणभोगानधिकरणावृत्तिसंयोगवत् प्राणान्यत्वे सति ज्ञानकारणीभूतप्राणसंयोगवत्त्वात् यत्नैवं तन्नैवं यथा घटः, आत्मप्राणसंयोगः प्राण-मन:संयोगोवाशरीर-प्राणसंयोगेनैवासिद्धो न कारणम्, भोगाधारत्वं भोगसमवायिकारणातिरिक्तवृत्ति सकलभोगाधिकरणवृत्तित्वात् प्रमेयत्वादिवत् इति तार्किकरीतिः। 1. अन्यथासिद्धः इति मुद्रितपुस्तके।
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |