Page Text
________________ प्रथमोऽध्यायः प्रथमः पादः . [सुप्तिविरामोऽस्य पदे न वान्तेऽत्राणोऽगितां सों इति चर्जशो नो / एचोऽयवायावचि यण्णिगस्वे हुस्वोऽति वा धंदच र्ऋऋदम्यक् // 1117 // ] सुप्तिङ्डित्यादि / ___(36) सुप्तिङ् / [1 / 17 / 1 / ] सुप् तिङ् सुबन्तं तिङ्न्तं पदसंज्ञं स्यात् / तेऽत्र / यजन्तेऽत्र। राजार्थः / (37) विरामोऽस्य / [1 / 17 / 2 / ] परोऽन्ते शब्दोऽत्रापि सम्बध्यते / अस्येति सुप्तिङन्तस्य पदस्यान्ते विरामः स्यात् / दधिवाक् / पदान्ते [इति] अनेन सम्बन्धात् पदस्याप्यन्ते वर्तमानस्य तदन्ते विरामः, न पूर्वपदान्ते / राजार्थः / अन्यत्राविरामः / (38) पदे न वान्ते / [1 / 17 / 3 / ] अस्यान्ते विरामो न वा स्यात् पदे परे / ते आह। तयाह। स्तः अत्र / स्तोऽत्र / अत्राणोऽगितां सों इति / अत्र विरामे वर्तमानस्याणः, अगितां गिदादिवर्जितसों इत्ति ञम् अं उं च अनुनासिका अत्युक्तेः, सानुनासिकादेशः स्याद् वा / इतिर्विवक्षितार्थत्वात् / अन्यत्रापि सों इति जमादिः प्रतिपत्तव्यः / सामं / सामः / अण इति किम् ? कर्तृ। अगितां किम् ? अग्नी / (39) चर्जशः / [1 / 17 / 4 / ] अत्र विरामस्थाः जश् चर् वा स्युः / वाक् / वाग् / (40) नो / [1 / 17 / 5 / ] अतः परं यस्य यदुच्यते तत् तस्यात्र विरामे न स्याद् इत्याह / : ते आहुः / अर्थाद् अन्यत्र विधेः / तयाहुः / . (41) एचोऽयवायावचि। [1 / 17 / 6 / ] एचः कार्यिणः क्रमेण अय् अव् आय् आव् भवति, अचि परे / नयनम् / लवनम् / रायः / नावः / / (42) यण्णिगस्वे। [1 / 17 / 7 / ] इक् यण् स्याद् अस्वे यचि / दध्यत्र / मध्वत्र / कर्बर्थः / लितिः / इक् किम् ? शयनम् / स्वे स्त्रीति / * (43) इस्वोऽति वा / [1 / 17 / 8 / ] इग् अस्वेऽचि हुस्वो वा स्यात् अति, असमासे सति कार्यनिमित्तयोः / स्त्रि एषा / स्त्येषा / दधि अदः / दध्यदः / हूस्वत्वादसन्धिः / तत्र किम् ? चिन्वन्ति / समासे स्त्यर्थः / ऋत्यकु। उणिपात अकु / ऋति सावर्णाच् ऋति च परे ह्रस्वो वा स्यात् / खट्व ऋश्यः / खट्वीः / तव लकारः / तवल्कारः / धूलि ऋतुः / धूल्य॒तुः। कृ ऋच्छती / कृच्छती / कृ लकारः इति दीर्घाभावः / कृकार इत्येके / ऋति किम् ? कृतिः / तित् किम् ? वा लर्कारः / - (44) धंदच र्ऋऋत् / [1 / 17 / 9 / ] अचा ऋति ऋति लति च परे ऋत् ऊ स्यात् परेणाचा सह / होत्तृकारः / होतृऋकारः / होतृकारः / तृति लु / होत्लुकारः / होतृलकारः / होतृकारः / ऋकार एव, लवर्णस्य दीर्घाभावात् / ऋदचेति पठन्त्यन्ये रेफवर्जम् / ससवर्णः ऋदर्धतृतीयसाच वा स्याद् ऋति लृति वा / होतृकार: / होतृऋकारः / होतृकारः / होतृलकारः / . (45) अम्यक् / [1 / 17 / 10 / ] द्वितीयामि परे अच् स्वपरात् स्यात् / स्वाम् / वधूम् / परत्वात् पितरम् // 7 //
| SR No. | 004311 |
| Book Title | Panchgranthi Vyakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | N M Kansara |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 9 MB |