________________ 295 तिङन्त: चाय: किर्भवति चेक्रीयिते परे / अत्यर्थं चायति चेक्रीयते / अत्यर्थं तुदति तोतुद्यते / ऋत ईदन्तश्च्विचेक्रीयितयिन्नायिषु // 426 / / ऋदन्तस्य विचैक्रीयितयिन्आयिषु परत ईदन्तो भवति // मेम्रीयते / मोमुच्यते। रोरुध्यते / बोभुज्यते / योयुज्यते / तंतन्यते / मंमन्यते / चेक्रीयते / जपादीनां च // 427 // जपादीनामभ्यासस्यान्तोऽनुस्वारागमो भवति चेक्रीयिते परे। जपजभदहदंशभञ्जपश षडेते जपादय: / जप मानसे भृशं पुन: पुनर्वा गर्हितं जपति जञ्जप्यते / जभ भी गात्रविनामे / भृशं पुन: पुनर्वा जभति जञ्जभ्यते / दह भस्मीकरणे। दंदह्यते / दंश दशने / दंदश्यते / भञ्जो अवमर्दने / भृशं भनक्ति बम्भज्यते / पश इति सौत्रौ धातुः / भृशं पशति / पंपश्यते। चरफलोरुच्च परस्यास्य // 428 // चरफलोरभ्यासस्यान्तोऽनुस्वारागम: परस्यास्योच्च भवति चेक्रीयिते परे / अभ्र वभ्र मभ्र चर रिवि धिवि गत्यर्थाः / भृशं पुन: पुनर्वा गर्हितं चरति चञ्चूर्यते / पंफुल्यते / वेत्रीयते / ऋमतो रीः // 429 // ऋमतो धातोरभ्यासस्यान्तो री आगमो भवति। चेक्रीयिते परे। ग्रहीङ् उपादाने-गृहिज्या इत्यादिना संप्रसारणम् / भृशं पुन: पुनर्वा गर्हितं गृह्णाति जरीगृह्यते / नृती गात्रविक्षेपे। नृतेश्चक्रीयिते // 430 // ___ नृतेर्नकारस्य णकारो न भवति चेक्रीयिते परे / नरीनृत्यते / परीपृच्छ्यते / चोचूर्यते ।एवं सर्वं वेदितव्यं / इति चेक्रीयितप्रकरणम् // .. अत्यर्थं चायति = चेकीयते / अत्यर्थं तुदति = तोतुद्यते / वि चेक्रीयित यिन् और आय, प्रत्यय के आने पर ऋदन्त के अंत में 'ई' हो जाता है // 426 // मेम्रीयते / मोमुच्यते / रोरुध्यते / बोभुज्यते / योयुज्यते / तंतन्यते / मंमन्यते / चेक्रीयते। चेक्रीयित प्रत्यय के आने पर जपादि को अभ्यास के अंत में अनुस्वार का आगम हो जाता है // 427 // निंदा अर्थ में-जपादि से क्या-क्या लेना ? जप, जभ, दह, दंश, भञ्ज और पश ये छह धातु लेना चाहिये / जप—मानस में जपना। भृशं, पुन: पुनर्वा, गर्हितं जपति = जंजप्यते / जभ् जभी जंभाई लेना / जञ्जभ्यते / दह-भस्म करना / दंदह्यते / दंश-काटना=दंदश्यते / भञ्जअवमर्दन-तोड़ना। भृशं भनक्ति = बम्भज्यते / पशं यह धातु सूत्र में है। भृशं पशति = पंपश्यते। - चेक्रीयित प्रत्यय के आने पर चर फल के अभ्यास के अंत में अनुस्वार आगम और .' पर के अकार को उकार हो जाता है // 428 // अभ्र वभ्र मभ्र चर रिवि धिवि धातु-गत्यर्थ हैं। भृशं-गर्हितं वा चरति = चञ्चूर्यते / पंफुल्यते। चेक्रीयित के आने पर ऋकारांत के अभ्यास के अंत में री का आगम होता है // 429 // भृशं ग्रह्णाति जरीगृह्यते / नृती-नृत्य करना। चेक्रीयित में नृत के नकार को णकार नहीं होता है // 430 // नरीनृत्यते / परीपृच्छयते / चोचूर्यते / इसी प्रकार से सभी रूप बना लेना चाहिये। इस प्रकार से चेक्रीयित प्रकरण समाप्त हुआ।