Page Text
________________ व्यञ्जनान्ता: स्त्रीलिङ्गाः 121 गिरां / गिरि / गिरोः / वाधिकाराद्विभक्तिव्यञ्जने रेफस्य विसों न स्यात् / गीर्षु / एवं पुर धुर प्रभृतयः / इति रकारान्ता: / लकारान्तोऽप्रसिद्धः / वकारान्त: स्त्रीलिङ्गो दिवशब्दः / स च सुदिशब्दवत् / द्यौः / दिवौ / दिव: / दिवं। दिवौ। दिवः / दिवा। दिव उद्व्यञ्जने। धुभ्यां / धुभिः / इत्यादि। इति वकारान्तः / शकारान्त: स्त्रीलिङ्गो दृश् शब्द: / दृक्, दृग्। दृशौ / दृशः / इत्यादि / इति शकारान्त: / षकारान्त: स्त्रीलिङ्गो विपुष्शब्दः / विग्रुट, विपुड्। विपुषौ / विपुषः / इत्यादि / षकारान्ते दधृष्शब्दस्य तु भेदः / चवर्गदृगादीनां च गत्वं / दधृक्, दधृग् / दधृक्षु / इत्यादि / सकारान्त: स्त्रीलिङ्गः सुवचस् शब्दः / स च पूर्ववत् / सुवचाः / दशः दशः दृशोः दृशोः दृश्–नेत्र दृक्, दृग् . दृशौ - दृशः / दृशे दृग्भ्याम् दृग्भ्यः हे दृक्, दृग् हे दृशौ हे दृशः दृाभ्याम् दृग्भ्यः दृशम् दृशौ दृशाम् दृशा . दृग्भ्याम् दृग्भिः | दृशि शकारान्त शब्द हुए। अब षकारान्त विप्रुष् शब्द है। विपुष् + सि “हशषछान्ते” इत्यादि सूत्र से 'ड्' होकर 'विपुट्विगुड्' बना। विपुष् विपुट, विप्रुड् विपुषौ विपुषः / विपुषे विप्रुड्भ्याम् विप्रुड्भ्यः हे विग्रुट, हे विगुड् हे विशुषौ हे विशुषः | विषुषः विगुड्भ्याम् विगुड्भ्यः विप्रुषौ विपुषः / विग्रुषः विप्रुषोः विपुषाम् विग्रुषा विठुड्भ्याम् विघुड्भिः / विषि विप्रुषोः विग्रुट्सु ष्कारांत् दधृष् शब्द में कुछ भेद है। दधृष् + सि “चवर्गदृगादीनां च” सूत्र से 'ग्' होकर 'दधृग् दधृक्' बना। दधृक्, दधृग् दधृषौ दधृषः दधृषः दधृग्भ्याम् दधृग्भ्यः दधृषम् दधृषौ दधृषः / दधृषः . दधृषोः दधृषाम् ' दधृषा दधृाभ्याम् दधृग्भिः दधृषि दधृषोः दधृषे दधृग्भ्याम् दधृग्भ्यः सकारांत स्त्रीलिंग सुववस् शब्द है। सुवचस् + सि यह पूर्ववत् चलेगा अर्थात् “अन्त्वसन्तस्य चाधातोस्सौ” सूत्र २७७वे से स् की उपधा को दीर्घ होकर 'सुवचा:' बना। सुवचाः सुवचसौ / . सुवचसः / सुवचसे सुवचोभ्याम् सुवचोभ्यः हे सुवचाः हे सुवचसौ हे सुवचसः | सुवचसः सुवचोभ्याम् सुवचोभ्यः सुवचसम् सुवचसौ सुवचसः | सुवचसः सुवचसोः सुवचसाम् सुवचसा सुवचोभ्याम् सुवचोभिः / सुवचसि सुवचसोः सुवच.सु अदस् शब्द में कुछ भेद है। अदस् + सि 'सौ सः' ३२३वें सूत्र से दकार का सकार “सावौ सिलोपश्च" सूत्र ३२४वें से अंत को औ होकर 'असौ' बना / अन्यत्र विभक्ति में “त्यदादीनाम्” 'अ' पुन: स्त्रीलिंग में 'आ' प्रत्यय करके “अदस: पदे म:" सूत्र से 'द' को 'म' करके एवं वर्णमात्र को उकार करके पूर्ववत् रूप चलेंगे। दधृक्षु
| SR No. | 004310 |
| Book Title | Katantra Vyakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 8 MB |