SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 150
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ व्यञ्जनान्ता: स्त्रीलिङ्गाः 115 अनडुच // 337 // अनड्वाह इत्येतस्य वाशब्दस्योत्वं भवति अघुट्स्वरे परे व्यञ्जने च परे / अनडुहः / अनडुहा। विरामव्यञ्जनेत्यादिना दत्वं / अनडुद्भ्यां / अनडुद्भिः / अनडुत्सु / इत्यादि / इति हकारान्ता: / प्रियाश्चत्वारो यस्यासौ प्रियचत्वा: / प्रियचत्वारौ। प्रियचत्वारः / हे प्रियचत्व: 3 / प्रियचत्वारं / प्रियचत्वारौ / प्रियचतुरः प्रियचतुरा। प्रियचतुर्थ्यां / प्रियचतुर्भिः / इत्यादि। इति व्यञ्जनान्ता: पुल्लिङ्गाः अथ व्यञ्जनान्ताः स्त्रीलिङ्गा उच्यन्ते कवर्गान्ता: स्त्रीलिङ्गा अप्रसिद्धा: / चकारान्त: स्त्रीलिङ्गस्त्वच शब्दः / त्वक्, त्वम्। त्वचौ / त्वच: / त्वक्षु / इत्यादि / एवं वाच् शब्दप्रभृतयः / छकारान्तोऽप्रसिद्धः / जकारान्त: स्त्रीलिङ्गः स्रज् शब्दः / स्रक्, अघुट् स्वर एवं व्यञ्जनादि विभक्ति के आने पर अनड्वाट् के “वा” शब्द को 'ड' हो जाता है // 337 // ___ अत: 'अनडुहः' बना। अनड्वाह + भ्याम् “विरामव्यञ्जनादिषु” इत्यादि ३२०वें सूत्र से ‘ह्' को 'द्' होकर 'अनडुद्भ्याम्' बना। . अनड्वाह-बैल अनड्वान् अनड्वाही अनड्वाहः / अनडुहे अनडुद्भ्याम् अनडुद्भ्यः हे अनड्वन् ! हे अनड्वाहौ। हे अनड्वाहः अनडुहः अनडुद्भ्याम् अनडुद्भ्यः अनड्वाहम् अनड्वाही अनडुहः अनडुहः अनडुहोः अनडुहाम् अनडुहा अनडुद्भ्याम् अनडुन्द्रिः / अनडुहि अनडुहोः अनडुत्सु इस प्रकार से हकारांत शब्द हुए। अब रकारांत प्रियचत्वार् शब्द है। प्रिया हैं चार जिसके ऐसे पुरुष को 'प्रियचत्वा:” कहते हैं। ऐसे यहाँ बहुव्रीहि समास में शब्द बना है। . .. प्रियचत्वार+सि / सि का लोप एवं रकार का विसर्ग होकर 'प्रियचत्वा:' बना। संबोधन में ३३६वें सूत्र से 'वा' को ह्रस्व होकर हे प्रियचत्व: बना। प्रियचत्वार् + शस् है ३३७वें सूत्र से “वा” को 'उ' होकर 'प्रियचतुरः' बना। प्रियचत्वार-चार स्त्री सहित पुरुष / प्रियचत्वाः . प्रियचत्वारौ प्रियचत्वारः / प्रियचतुरे प्रियचतुर्ध्याम् प्रियचतुर्थ्यः हे प्रियचत्वः ! हे प्रियचत्वारौ हे प्रियचत्वारः | प्रियचतुरः प्रियचतुर्ध्याम् प्रियचतुर्थ्यः प्रियचत्वारम् प्रियचत्वारौ प्रियचतुरः | प्रियचतुरः प्रियचतुरोः प्रियचतुराम् प्रियचतुरा प्रियचतुर्थ्याम् प्रियचतुभिः / प्रियचतुरि प्रियचतुरोः प्रियचतुर्यु इस प्रकार से व्यञ्जनान्त पुल्लिंग प्रकरण समाप्त हुआ। व्यञ्जनान्त स्त्रीलिंग प्रकरण अब व्यञ्जनान्त स्त्रीलिंग कहा जाता है। इसमें कवर्गान्त स्त्रीलिंग अप्रसिद्ध है, चकारांत स्त्रीलिंग 'त्वच' शब्द से प्रकरण शुरू हो रहा है।
SR No.004310
Book TitleKatantra Vyakaran
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages444
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size8 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy