SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 135
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ 100 कातन्त्ररूपमाला श्वयुवमघोनां च // 296 // श्वन् युवन् मघवन् एषां वशब्दस्योत्वं भवति अघुट्स्वरे परे / शुन: / शुना / श्वभ्यां / श्वभिः इत्यादि / एव युवन्शब्दः / युवा / युवानी / युवानः / हे युवन् / युवानं / युवानौ / यून: / यूना / युवभ्यां / युवभिः / इत्यादि / मघव-शब्दस्य तु भेदः / सौ अर्वत्रर्वन्तिरित्यनुवर्तते। सौ च मघवान्मघवा वा // 297 // विभक्तौ सौ च परे मघवन् शब्दो मघवन्त् भवति वा / अन्त्वसन्तस्येति दीर्घ प्राप्ति निपातनाद्दीर्घः / मघवान्। मघवन्तौ। मघवन्तः। संबोधनेऽपि तद्वत्। मघवन्तं / मघवन्तौ। मघवतः। मघवता। मघवद्भ्यां / मघवद्भिः / इत्यादि / पक्षे। मघवा। मघवानौ / मघवान: / मघवानं / मघवानौ / मघोनः / मघोना। मघवभ्यां। मघवभिः। इत्यादि। श्वानमाचष्टे। तत्करोति तदाचष्टे इन। इनि लिङ्गस्यानेकाक्षरस्येत्यादिना अन्त्यस्वरादेलोंपे प्राप्ते। श्वानौ श्वानौ शुनोः युवभ्यः 'अघुट् स्वरादौ सेट्कस्यापि' सूत्र अनुवृत्ति में चला आ रहा है। श्वन्, युवन् और मघवन् इनके व् को अघुट् स्वर के आने पर उकार हो जाता है // 296 // श्वन् + शस् श् उ न्+अस् = शुन् + अस् = शुन:। इसी प्रकार से युवन् + अस् = यु उ + अस्= यून: बना। . श्व-कुत्ता श्वा श्वानः / शुने श्वभ्याम् हे श्वन् ! हे श्वानौ ! हे श्वानः ! | शुनः श्वभ्याम् श्वभ्यः श्वानम् शुनः शुनः शुनोः शुनाम् शुना श्वभ्याम् श्वभिः | शुनि श्वसु युवन्-जवानी युवा युवानी युवानः | यूने युवभ्याम् हे युवन् ! हे युवानौ ! हे युवानः ! | यूनः युवभ्याम् युवभ्यः युवानम् युवानों यूनः | यूनः यूनाम् यूना युवभ्याम् युवभिः | यूनि यूनोः युवसु मघवन् शब्द में कुछ भेद है। मघवन् +सि 'अर्वत्रर्वन्तिरसावनज्' सूत्र अनुवृत्ति में चला आ रहा है। सि विभक्ति और विभक्तियों के आने पर मघवन् शब्द को विकल्प से मघवन्त् आदेश हो जाता है // 297 // __ सि औ जस् अम् औ पाँच जगह आदेश है / 'अन्त्वसन्तस्य' इत्यादि सूत्र से न् की उपधा को दीर्घ प्राप्त था, किन्तु यहाँ निपात से दीर्घ हुआ तो मघवान् त् + सि / सि और त् का लोप होकर मघवान् बना। इसके रूप भगवान् के समान चलेंगे / द्वितीय पक्ष में मघवा, मघवानौ, आत्मन् के समान बन गये। मघवन् + शस् २९६वें सूत्र से व को उ होकर संधि होकर मघोन: बना। श्वान जैसी चेष्टा करता है या कहता है / इस अर्थ में “तत्करोति तदाचष्टे इन्” इस सूत्र से इन् प्रत्यय होकर “इनि लिंगस्यानेकाक्षरस्य” इत्यादि सूत्र से अंत स्वर की आदि का लोप प्राप्त था तब सूत्र लगा युवानी साम्
SR No.004310
Book TitleKatantra Vyakaran
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGyanmati Mataji
PublisherDigambar Jain Trilok Shodh Sansthan
Publication Year1992
Total Pages444
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size8 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy