________________ दिवाकरकृता किरणावलीकलिता दशमी द्वात्रिशिका। 253 किमेकप्रकारोऽस्मि, च पुनः, इत्येवं विदुषा पण्डितेन, उद्यतं तत्त्वनिर्णयाय प्रवतमानं, चक्षुः स्पष्टज्ञानसाधनं, यदा भवति तदेति शेषः, अत्रैव च अस्मिन् भव एव च, विनिश्चयः याक्स्वरूप आत्मा तादृक्स्वरूपस्याहन्त्वाद्यन्यतमस्य विशेषेण निश्चयो भवतीत्यर्थः // 3 // तत्राहन्त्वबुद्धिलक्षणो विनिश्चयो मोह इत्याहमोहोऽहमस्मीत्याबन्धः शरीरज्ञानभक्तिषु / ममत्वविषयास्वादद्वेषात् तस्मात् तु कर्मणः // 4 // मोहोऽहमस्मीति / "तस्मात् तु शरीरज्ञानभक्तिषु ममत्वविषयास्वादद्वेषात् कर्मण: अहमस्मीत्याबन्धो मोहः'' इत्यन्वयः / तस्मात् तु विनिर्णयात् पुनः, शरीरशानभक्तिषु ममत्व विषयास्वादद्वेषात् शरीरे ममताज्ञाने विषयास्वादः, भक्तौ एकधैव भक्तौ देवान्तरे द्वेषः इत्येतस्मात् कारणात्, अत्र समाहारद्वन्द्वाश्रयणादेकव चनभावः, कर्मणः अभिनवकर्मणः, अहमस्मीत्याकारकः, आबन्धः आसमन्तादरो बन्धः संमोहः, शरीरे यदि ममत्वं न स्यात् ज्ञाने च विषयास्वादो न भवेत्, भक्तौ चान्यदेव द्वेषश्च न स्यात् तदाऽहमस्मीति निर्णयात्मका हङ्कारभावान्नाभिनवकर्मबन्धनद्धे तुर्मोहो वेत्यभिसन्धिः / / 4 // मोहनिमित्तकर्मबन्धाच्चोत्तर जन्मक विशेषप्रभवो दुःखापातो भवतीत्यावेदयति जन्मकमविशेषेभ्यो दुःखापातस्तदेव वा / आजनिकमपश्याना नानात्मव्यक्तचक्षुषाम् // 5 // जन्मकर्मविशेषेभ्य इति / 'अपश्याना' इत्यस्य स्थाने 'अपध्यानात' इति पाठो युक्तः / “मानामव्यक्तचक्षुषम् आजस्रिकमपध्यानात् जन्मकर्मविशेषेभ्यो दुःखापातो वा तदेव' इत्यन्वयः / नानात्मव्यक्तचक्षुषाम् शरीरेन्द्रियमनोबुद्धयादिनानात्मसु व्यक्तं चक्षुई प्टियेषां ते नानात्मव्यक्तचक्षुषः तेषां शरीरं पञ्चभूतात्मकमेव चैतन्यवत्त्वादात्मेत्येके, चक्षुरादीनीन्द्रियाण्येव चैतन्याधारतयात्मेत्यपरे, मन एव करणं कर्तृ चेत्यात्मेत्यन्ये, बुद्धिरेव कर्ता चेतनेत्यात्मेति परे, आलयविज्ञान