________________
द्रव्यक्षपणा
जिसने 'क्षपणा' इस पद को (गुरु से ) सीखा है, स्थिर, जित, मित, परिजित किया है यावत् (पूर्व वर्णनानुसार ) यह आगमतः द्रव्यक्षपणा का स्वरूप है।
से किं तं णोआगमओ दव्वज्झवणा ?!
णो आगमओ दव्वज्झवणा तिविहा पण्णत्ता । तंजहा जाणयसरीरदव्वज्झवणा १ भवियसरीरदव्वज्झवणा २ जाणयसरीरभवियसरीरवइरित्ता दव्वज्झवणा ३।
भावार्थ - नोआगमतः द्रव्यक्षपणा कितने प्रकार की कही गई है ?
-
यह तीन प्रकार की परिज्ञापित हुई है। १. ज्ञ शरीर द्रव्यक्षपणा २. भव्य शरीर द्रव्यक्षपणा और ३. ज्ञ शरीर - भव्यशरीर-व्यतिरिक्त द्रव्यक्षपणा ।
से किं तं जाणयसरीरदव्वज्झवणा ?
जाणयसरीरदव्वज्झवणा झवणा' पयत्थाहिगारजाणयस्स जं सरीरयं ववग़यचुयचावियचत्तदेहं सेसं जहा दव्वज्झयणे जाव सेत्तं जाणयसरीरदव्वज्झवणा । भावार्थ ज्ञ शरीर द्रव्यक्षपणा का क्या स्वरूप है?
जिसने क्षपणा पद के अर्थाधिकार को जाना है, उसके चेतना रहित, प्राणशून्य, अनशन द्वारा मृत देह को देखकर कहे- इत्यादि समस्त वर्णन द्रव्य अध्ययन के समान यहाँ ग्राह्य है यावत् यह ज्ञ शरीर द्रव्यक्षपणा का स्वरूप है।
से किं तं भवियसरीरदव्वज्झवणा ?
४८५
-
भवियसरीरदव्वज्झवणा जे जीवे जोणिजम्मणणिक्खते सेसं जहा दव्वज्झयणे
जावसेत्तं भवियसरीरदव्वज्झवणा ।
Jain Education International
भावार्थ - भव्यशरीर द्रव्यक्षपणा का क्या स्वरूप है ?
. योनि रूप जन्म स्थान में निःसृत किसी जीव का शरीर (भविष्य में क्षपणा इस पद को सीखेगा ) इत्यादि वर्णन द्रव्य अध्ययन की तरह यहाँ ज्ञातव्य है यावत् यह भव्य शरीर द्रव्यक्षपणा का स्वरूप है।
से किं तं जाणयसरीरभवियसरीरवइरित्ता दव्वज्झवणा ?
जाणयसरीरभवियसरीरवइरित्ता दव्वज्झवणा जहा जाणयसरीरभवियसरीरवइरित्ते दव्वाए तहा भाणियव्वा जाव से तं मीसिया । से तं लोगुत्तरिया से तं
1
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org