________________
योगशतक-सूत्र : ९१-९२-९३-९४ “धर्मधातावकुशलः सत्त्वनिर्वापणे मतिम् । . क्षेत्राणां शोधने चैव करोति वितथा च सा ॥ आदिधार्मिकमाश्रित्य सज्ज्ञानरहितं यथा। इष्टेयमपि चाऽऽर्याणां सदाशयविशोधनी ॥" इत्यादि । कृतं प्रसङ्गेन । इति गाथार्थः ९१ ॥ महाफलोपसंहारमाह
जई तब्भवेण जायइ जोगसमत्ती अजोगयाए तओ ।
जम्मादिदोसरहिया होइ सदेगंतसिद्धि त्ति ॥१२॥ यदि 'तद्भवेन'-तेनैव जन्मना 'जायते'-निष्पद्यते । का ? इत्याहयोगसमाप्तिः सामग्रीविशेषेण । ततः किम् ? इत्याह-'अयोगतया ततः' शैलेश्यवस्थारूपया 'जन्मादिदोषरहिता'-जन्म-जरा-मरणवर्जिता भवति । का ? इत्याह-'सदेकान्तसिद्धिः' सती-अपुनरागमनेन एकान्तविशुद्धि मुक्तिः । इति गाथार्थः ॥१२॥ यदि तु योगसमाप्तिर्न जायते ततो यद् भवति योगिनां तदाह
असमत्तीय उ चित्तेसु एत्थ ठाणेसु होइ उप्पाओ । . तत्थ वि य तयणुबंधो तस्स तहऽब्भासओ चेव ॥१३॥ ___ असमाप्तौ च पुनः तद्भवेन योगस्य । किम् ? इत्याह-'चित्रेषु' नानाप्रकारेषु 'अत्र स्थानेषु'-देवच्युतौ मानुष्ये विशिष्टकुलादिषु । किम् ? इत्याह-'भवत्युत्पादः' जायते जन्मपरिग्रह इत्यर्थः । तत्रापि'-जन्मपरिग्रहे किम् ? इत्याह-'तदनुबन्धः' योगधर्मानुबन्धः 'तस्य'-योगिन इति । कुतः ? इत्याह-'तथाऽभ्यासत एव' प्रणिधानतोऽविच्युत्यभ्यासत एव, प्रणिधानप्रवृत्ति- - विघ्नजयप्राप्तीनामित्थमेव भावात् । इति गाथार्थः ॥१३॥ अधिकृतवस्तुसमर्थनार्यवाह
जह खलु दिवसऽब्भत्थं रातीए सुविणयम्मि पेच्छंति ।
तह ईहजम्मऽब्भत्थं सेवंति भवंतरे जीवा ॥१४॥ 'यथा खलु' इति यथैव 'दिवसाभ्यस्तम्' अध्ययनादि 'रात्रौ'-रजन्यां 'स्वप्ने'-निद्रोपहतचित्तव्यापाररूपे पश्यन्ति तथानुभवापेक्षया । एष दृष्टान्तः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
