________________
योगशतक - सूत्र : ४३-४४.
वंदणमाई उ विही णिमित्तसुद्धी पहाण मो णेओ । सम्मं अवेक्खियव्वा एसा, इहरा विही ण भवे ॥ ४३ ॥ वन्दनादिः पुनर्विधिः तुलादण्डमध्यग्रहणनीत्या क्षेत्रशुद्धि-तत्सत्कारजिनपूजारूप: तथा चैत्यवन्दन-तद्वन्दन-निरुद्धादिरूपश्च गृह्यते । अयं च निमित्तशुद्धिप्रधान एव ज्ञेयः, स्व-परगतकायिकादिनिमित्तशुद्धिप्रधान इत्यर्थः । 'भाविन इष्टादेः सूचकानि निमित्तानि' इत्येतच्छुद्धिरपेक्षणीया, अत एवाहसम्यगपेक्षितव्या 'एषा' निमित्तशुद्धिः । ' इतरथा' - तदनपेक्षायां विधिर्न भवति, आज्ञाविराधनात् । लेशाभिधानमेतत्, अत्र तु विशेषी विशेषग्रन्थानुसारत एव द्रष्टव्यः । सर्वथा नेदं लोकव्यवहारवद् यथाकथञ्चित्प्रतिपन्नं प्रतिपन्नं भवति, किन्तु शास्त्रानुसारत इति शास्त्रमेवानुसरणीयम्, अन्यथा प्रत्यपायभावादिति । उक्तं च-उपदेशं विनाऽप्यर्थ- कामौ प्रति पटुर्जनः । धर्मस्तु न विना शास्त्रादिति 'तत्राऽऽदृतो भवेत् ॥ अर्थादावविधानेऽपि तदभावः परं नृणाम् । धर्मेऽविधानतोऽनर्थ: क्रियोदाहरणात् परः ॥ तस्मात् सदैव धर्मार्थं शास्त्रयत्नपरो भवेत् । लोके मोहान्धकारेऽस्मिन् शास्त्रालोकः प्रवर्तकः ॥ *शास्त्रं चिन्तामणिः श्रेष्ठः, शास्त्रं कल्पद्रुमः परम् । चक्षुः सर्वत्रगं शास्त्रं, शास्त्रं धर्मस्य साधनम् ॥ न यस्य भक्तिरेतस्मिंस्तस्य धर्मक्रियाऽपि हि । अन्धप्रेक्षाक्रियातुल्या कर्मदोषादसत्फला ॥ योगबिन्दुः [२२२-२६] इति गाथार्थः ॥ ४३ ॥ प्रतिपन्नाधिकगुणस्थानकस्य विधिमाह
४२
उड्ढं अहिगगुणेहिं तुल्लगुणेहिं च णिच्च संवासो । तग्गुणठाणोचियकिरियपालणासइसमाउत्तो ॥ ४४ ॥ 'ऊर्ध्वम्'-अधिकगुणस्थानप्रतिपत्तेरुत्तरकालं अधिकगुणैस्तुल्यगुणै
१. तत्राऽऽदरो हितः ' योगबिन्दौ ॥ २. धर्मार्थी शास्त्रयत्नः प्रशस्यते' इति योगबिन्दौ ॥ ३. पापामयौषधंशास्त्रं, शास्त्रं पुण्यनिबन्धनम् । चक्षुः सर्वत्रगं शास्त्रं, शास्त्रं सर्वार्थसाधनम् ॥ इति योगबिन्दौ ॥
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org