________________
आगम
(२८-व)
“तन्दुलवैचारिकं” - प्रकीर्णकसूत्र-५ (मूलं+अवचूर्णि:)
---------- मूलं -/गाथा ||४-८|| ------ मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.....आगमसूत्र-२८-वृ], प्रकीर्णकसूत्र-[9] “तंदुलवैचारिक मूलं एवं विजयविमल गणि कृता अवचूर्णि:
तं.वे.प्र.
प्रत
॥३॥
मुहूत्रों
सूत्रांक ||४-८||
४-८
दीप अनुक्रम [४-८]
अट्ठ सहस्सा तिन्नि उ सया मुहुत्ताण पन्नवीसा य । गन्भगओ वसइ जीओ नियमा हीणाहिया इत्तो ॥६॥ द्वारनिर्देतिन्नेव य कोडीओ चउदस य हवंति सयसहस्साई। दस चेव सहस्साइं दुन्नि सया पण्णवीसा य ॥७॥ शः २-३ उसासा निस्सासा इत्तियमित्ता हवंति संकलिया।जीवस्स गम्भवासे नियमा हीणाहिया इत्तो ॥८॥ अहोरात्र
"दुन्नि" द्वे अहोरात्रशते (२००) सम्पूर्णे सप्तसप्तत्यधिके (७७) अन्यदर्धमहोरात्रं च जीवो गर्भे वसति-तिष्ठति, एतावता नव मासान् सार्धसप्तदिनांश्च जीवो गर्भे तिष्ठतीत्यर्थः ॥४॥ "एए तु” एते-उक्तरूपा अहोरात्रा निश्चयेन जीवस्य | कच्छासमानं & गर्भवासे भवन्ति 'इत्तो'त्ति अस्मादुक्तादहोरात्रप्रमाणात् उपघातवशेन-वातपित्तादिदोषेण हीनाधिका अपि 'जायंति'त्ति |
धातनामनेकार्थत्वात् भवन्तीत्यर्थः, तु शब्दोऽप्यर्थः स च योजित इति ॥ ५॥ अथ गर्भ मुहूर्तानां प्रमाणमाह-"अट्ठ। सहस्सा" अष्टी सहस्राणि त्रीणि शतानि पञ्चविंशत्यधिकानि मुहूतानि (८३२५) निश्चयेन जीवो गर्भ वसति, तानि च कथं भवन्ति?, उक्तलक्षणाः सप्तसप्तत्यधिकद्विशताहोरात्राः (२७७) त्रिंशता गुणिताः (८३१०) एतावन्तो भवन्ति, अर्द्धाहोरात्रस्य च पञ्चदश मुहूर्तानि क्षिप्यन्ते जातानि ( ८३२५) इति, इत:-उक्तरूपात् (८३२५) वातदोषादि-| कारणेन हीनाधिकान्यपि मुहूर्तानि वसति गर्भ जीव इति ॥ ६॥ अथ गाथाद्वयन गर्भे निःश्वासोच्छ्वासप्रमाणमाह"तिन्नेव." "उस्सास" तिस्रः कोटयः चतुर्दश शतसहस्राणि-चतुर्दश लक्षाणीत्यर्थः दश सहस्राणि द्वे शते पञ्चविंशत्यधिके इति (३१४१०२२५) 'इत्तियमित्ता' इति एतावन्मात्राः सङ्कलिताः-एकीकृताः जीवस्य गर्भवासे निश्चयेन ॥३॥ निःश्वासोच्छवासा भवन्ति, कथं , एकस्मिन्नन्तर्मु(न्मु)हतें सप्तत्रिंशच्छतानि त्रिसप्तत्यधिकानि (३७७३)निःश्वासोच्छ्वासा
गर्भमध्ये अहोरात्राणां प्रमाणं कथयते
~9~
