________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [७],
मूलं [-] / गाथा ||१९|| नियुक्ति: [२४९...]
(४३)
प्रत
सूत्रांक
||१९||
एवं जियं सहाए, तुलिया चालं च पंडियं । मूलियं ते पविस्संति, माणुसं जोणिमिति जे ॥१९॥ व्याख्या-'एवम्' उक्तनीत्या 'जिए'त्ति सुव्यत्ययाजितं लोलतया शाठ्येन च देवमनुजत्वे हारितं बालमिति प्रक्रमः, 'सपेहाए'त्ति सम्प्रेक्ष्य सम्यगालोच्य, तथा तोलयित्वेव तोलयित्वा-गुणदोषवत्तया परिभाव्य, यदिवैवं जितं ४सम्पग-अविपरीता प्रेक्षा-बुद्धिः सम्प्रेक्षा तया तोलयित्वा, कम् ?-'बालं' चस्स भिन्नक्रमत्वात् 'पण्डितं च तद्विपरी-||
तम् ,अथवा मनुष्यदेवगतिगामिनम् , इह च द्वितीयव्याख्यायामेवं जितमिति बालस्य विशेषणं, न तु पण्डितस्य, असम्भवात् , तथा च सति मूले भवं मौलिक-मौलधनं ते प्रवेशयन्तीव प्रवेशयन्ति, मूलप्रवेशकवणिकसरशास्त इत्यभिप्रायः, ये किमित्याह-'माणुस्संति मनुष्याणामियं मानुषी तां योनिम्' उत्पत्तिस्थानम् 'आयान्ति' आगच्छन्ति, चालत्वपरिहारेण पण्डितत्वमासेवमाना ये त इति सूत्रार्थः । यथा च मानुषीं योनिमायान्ति तथा चाह
वेमायाहिं सिक्खाहिजे नरा गिहि सब्वया। उर्विति माणुसं जोणी, कम्मसच्चा हुपाणिणो ॥२०॥ व्याख्या-विविधा मात्रा-परिमाणमासां विमात्राः-विचित्रपरिमाणाः ताभिः परिमाणविशेषमाश्रित्य विसरशीभिः 'शिक्षाभिः' प्रकृतिभद्रकत्वाद्यभ्यासरूपाभिः, उक्तं हि-"चउहि ठाणेहिं जीवा मणुयाउं बंधति, तंजहा-1 पगतिभद्दयाए पगतिविणीययाए साणुकोसयाए अमच्छरियाए"त्ति 'ये इत्यविवक्षितविशेषाः 'नराः' पुरुषाः,
१ चतुर्भिः स्थान वा मनुजायुर्वनन्ति, तद्यथा-प्रकृतिभद्रकतया प्रकृतिविनीततया सानुक्रोशतया अमत्सरितया ।
दीप अनुक्रम [१९७]
For PF
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४३], मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~ 560~
