________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [३३], मूलं [-]/ गाथा ||१७|| नियुक्ति: [५३२..]
(४३)
क
प्रत
सूत्राक [१७]]
व्याख्या-प्रन्धिप्रसक्तानां-धनरागद्वेषपरिणामपन्थि कर्कशघनरूढग्रन्धिसमं तथाविधपरिणामाभावतोऽमिन्दानानां सत्त्वानां यो बन्धः सोऽनाद्यनन्तः-आद्यन्तविकलो ज्ञेयः, सिद्धानां पुनः भविष्यत्सिद्धीनां बन्धोऽनादिरपि 'अन्तर इति सान्तस्तथाविधपरिणामतो व्याख्यातो भगवद्भिरिति सूत्रार्थः ॥ सम्प्रति क्षेत्रमाह
सब्वजीवाण कम्मं तु, संगहे उद्दिसागयं । सब्वेमुवि पएसेसु, सव्वं सब्वेण बद्धगं ॥१८॥ GI सर्वे-एकेन्द्रियायशेषभेदास्ते च ते जीवाश्च तेषां 'कर्म' ज्ञानावरणादि 'तुः' पुरणे सहः-सङ्घहणक्रिया तत्र
योग्यं भवतीतिशेषः, यदिवा सर्षजीया 'ण'ति वाक्यभूपायां कर्म- 'संगहे'त्ति संगृह्णन्ति, कीरशं सदित्याह-'छद्दिसागयन्ति षण्णां दिशानां समाहारः पदिशं तत्र गतं-स्थितं षड्दिशागतम् , अत्र चतस्रो दिशः पूर्वादय ऊर्दाधोदिगद्वयं चेति षड् भवन्ति, इदं चात्मावष्टब्धाकाशप्रदेशापेक्षयोच्यते, यत्र नाकाशे जीवोऽवगाढस्तत्रैव ये कर्म-13 पुद्गलास्ते रागादिस्नेहगुणयोगादात्मनि लगन्ति न क्षेत्रान्तरावगाढाः, भिन्नदेशस्य तद्भावपरिणामाभावात् , यथा अग्निः खदेशस्थितान् प्रायोग्यपुरलानात्मभावेन परिणमयति एवं जीवोऽपीति, अल्पत्वाचेह विदिशामविवक्षितत्वेन षदिशागतमित्यभिधानं, यतो विदिग्व्यवस्थितमपि कर्मात्मना गृह्यते, उक्तं हि गन्धहस्तिना-"सर्वासु दिवामावधिकासु व्यवस्थितान् पुद्गलानादत्ते” इति, तथा क्षेत्रप्रस्तावे यद्विदिग्निरूपणं तचासामाकाशादभेदज्ञापनार्थ, तद्भेदेन तासामप्रतीतेः, तथा च यत्कैश्चिदिशा द्रव्यान्तरत्वमुक्तं तदपास्तं भवति, तथा पड्दिग्गतमपि वीन्द्रियादीने
दीप अनुक्रम [१३७४]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..........आगमसूत्र - [४३), मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~1289~
